Zadzwoń 32 506 50 85 
Co proszę? Możesz powtórzyć? – gdy słuch zawodzi…
Niedosłuch jest już obecnie chorobą cywilizacyjną. Kiedyś borykały się z nim głównie osoby starsze, dziś problem ten dotyczy wielu nastolatków, a także dzieci. Przyczyną jest rozwój technologiczny i związany z nim wszechobecny hałas, a także głośna muzyka słuchana przez słuchawki od wczesnego dzieciństwa. Jak działa ludzie ucho i co powoduje, że przestaje słyszeć? Jakie są rodzaje niedosłuchu i jak możemy sobie z nim radzić? O tym wszystkim opowiemy w naszym artykule.
Ucho – narząd słuchu i równowagi
Ludzkie ucho składa się z trzech części: ucha zewnętrznego, środkowego i ucha wewnętrznego. Pierwsze dwie wyłapują dźwięki z otoczenia i wzmacniają je. Zadaniem ucha wewnętrznego jest natomiast przekształcanie fali dźwiękowej na sygnały wysyłane do mózgu. Ucho zewnętrzne obejmuje skórno-chrzęstną małżowinę uszną oraz przewód słuchowy. Przewód ten zamyka błona bębenkowa, która ogranicza jamę ucha środkowego. W niej znajdują się trzy maleńkie kosteczki – młoteczek, kowadełko i strzemiączko. Jama ucha środkowego łączy się z gardłem za pomocą trąbki słuchowej (trąbki, przewodu Eustachiusza), struktury odpowiedzialnej za wyrównywanie ciśnienia po obu stronach błony bębenkowej.
Ostatnia część ludzkiego ucha, czyli ucho wewnętrzne, wyposażone jest w elementy błoniaste wypełnione płynem (śródchłonką). Zaliczamy do nich błędnik oraz ślimak. Błędnik składa się z przedsionka i trzech kanałów półkolistych. Te ostatnie pełnią w organizmie człowieka bardzo ważną funkcję. Przekazują bowiem do mózgu informację o pozycji ciała, dzięki czemu jesteśmy w stanie utrzymywać równowagę. Ślimak jest jedną z najbardziej skomplikowanych struktur ludzkiego ucha. Mieszczą się w nim tysiące wrażliwych na dźwięki komórek słuchowych, zwanych również komórkami rzęsatymi.
Jak słyszy ucho?
Słyszenie jest dość skomplikowanym procesem. Abyśmy mogli cieszyć się ulubioną muzyką lub prowadzić rozmowę, nasze ucho musi najpierw wychwycić dźwięk z otoczenia, a potem jeszcze odpowiednio go przetworzyć. Jak to dokładnie wygląda? Otóż najpierw fala akustyczna przedostaje się przez małżowinę uszną do przewodu słuchowego. Następnie trafia na błonę bębenkową, z przylegającym do niej młoteczkiem. Wprawia ją w drgania, które przenoszone są kolejno na kowadełko i strzemiączko. Wzmocniona przez kosteczki słuchowe fala akustyczna wywołuje drgania śródchłonki. Te z kolei wprawiają w ruch znajdujące się w ślimaku komórki słuchowe. To właśnie one przekształcają powstałe drgania w sygnały elektryczne, które następnie transportowane są przez nerw słuchowy już do konkretnych obszarów w mózgu. W nim sygnały są odpowiednio interpretowane i przekształcane na wrażenia słuchowe.
Zakres częstotliwości odbieranych przez człowieka dźwięków jest dość szeroki i wynosi od 16 Hz (dźwięki niskie) do 20 kHz (dźwięki wysokie). Jednostką, za pomocą której mierzy się poziom natężenia dźwięku są decybele (dB). Najcichszy dźwięk, jaki człowiek jest w stanie usłyszeć wynosi 0 dB, to tzw. próg słyszalności. Górna granica słyszalności, czyli tzw. próg bólu wynosi natomiast 140 dB. Po jej przekroczeniu dochodzi do uszkodzenia ślimaka. Narażenie na dźwięk o tak dużym natężeniu jest jedną z przyczyn niedosłuchu, ale o tym powiemy nieco więcej w dalszej części artykułu.
Zobacz: Szszszsz…Co robić, gdy szumi nam w uszach?
Rodzaje ubytku słuchu
Wyróżnia się 3 rodzaje ubytku słuchu:
- Niedosłuch typu przewodzeniowego – wynika z zaburzeń tych części ucha, które odpowiadają za przewodzenie dźwięku, a więc przewodu słuchowego zewnętrznego bądź ucha środkowego.
- Niedosłuch typu odbiorczego (zmysłowo-nerwowy) – jest najczęściej konsekwencją starzenia się organizmu lub częstego przebywania w hałasie. Wraz z wiekiem znajdujące się w uchu wewnętrznym komórki rzęsate ulegają stopniowemu zniszczeniu, co powoduje pogorszenie słuchu. Niedosłuch typu odbiorczego ma zwykle charakter trwały.
- Niedosłuch typu mieszanego – łączy w sobie cechy ubytku słuchu typu przewodzeniowgo i odbiorczego.
Lekki, średni, znaczny, głęboki – różne stopnie niedosłuchu
Stopień niedosłuchu może być bardzo różny. Określa się go za pomocą badania audiometrycznego. Wskazuje ono progi dźwięków słyszanych przez badaną osobę.
Niedosłuch lekkiego stopnia oznacza ubytek słuchu na poziomie 21-40 dB. Ponieważ jest niewielki, często bywa niezauważony przez rodzica czy nauczyciela. Sam rozwój mowy u dziecka z lekkim niedosłuchem przebiega normalnie, ale to jak maluch funkcjonuje zależy od natężenia hałasu w otoczeniu. Jeśli w klasie jest głośno dziecko, może nie dosłyszeć niektórych informacji. Osoby dorosłe z tym stopniem niedosłuchu radzą sobie całkiem nieźle. Chyba, że ich praca wymaga stałego kontaktu z ludźmi, wówczas niezbędny może okazać się aparat słuchowy.
Niedosłuch średniego stopnia oznacza ubytek słuchu na poziomie 41-70 dB. Osoba z takim stopniem niedosłuchu jest w stanie usłyszeć zwykłą mowę z odległości ok. 1,5-1 m. Często pomaga sobie, czytając z ruchu warg. Jeśli dziecko ze średnim stopniem niedosłuchu jest aparatowane od najmłodszych lat, to pod względem rozwoju mowy ma szansę dogonić słyszących rówieśników.
Niedosłuch znacznego (ciężkiego) stopnia oznacza ubytek słuchu w przedziale 71-90 dB. Przy tym stopniu niedosłuchu rozwój mowy nie jest możliwy bez wcześniejszego aparatowania i rehabilitacji.
Niedosłuch głębokiego stopnia oznacza ubytek słuchu przekraczający 90 dB. Osoba z tym stopniem niedosłuchu może nie rozumieć mowy i nie identyfikować dźwięków nawet pomimo noszenia aparatów. Wszystko zależy od zakresu słyszanych częstotliwości i tego, jak wcześnie osoba została zaparatowana.
Skąd biorą się problemy ze słuchem – najczęstsze przyczyny
Niedosłuch typu przewodzeniowego może mieć charakter wrodzony i być następstwem zaburzeń rozwojowych w obrębie ucha zewnętrznego lub środkowego. Niedosłuch wrodzony ma najczęściej podłoże genetyczne, ale do uszkodzenia może dojść również w okresie ciąży lub porodu. W przypadku podłoża genetycznego ubytek słuchu jest albo jedynym objawem (tzw. niedosłuch izolowany), albo stanowi jeden z elementów całego zespołu wad. Za niedosłuchem powstałym w okresie ciąży lub porodu najczęściej stoją wcześniactwo i niska masa urodzeniowa, wylewy wewnątrzczaszkowe, hiperbilirubinemia oraz zażywanie leków ototoksycznych przez ciężarne albo stosowanie ich u noworodków.
Przyczyna niedosłuchu może być również bardziej prozaiczna. Bywa, że przewód słuchowy zatka się woskowiną lub dostanie się do niego ciało obce (np. koralik, kulka, niewielka część zabawki, pestka itp.). Do pogorszenia słuchu dochodzi również w przebiegu zapalenia ucha środkowego, wewnętrznego czy zapalenia trąbki słuchowej. Ubytek słuchu może być ponadto efektem przebytego wcześniej urazu, np. przebicia błony bębenkowej czy złamania kości skroniowej lub być jednym z objawów nowotworu. Także takie choroby jak świnka, grypa, bakteryjne zapalenie opon mózgowych, stwardnienie rozsiane czy choroba Menier’a mogą przyczynić się do problemów ze słuchem. Najczęściej mają one jednak związek z wiekiem lub częstym przebywaniem w hałasie. W obu przypadkach mamy do czynienia z uszkodzeniem komórek słuchowych w ślimaku.
Audiometria tonalna – podstawowe badanie słuchu
Audiometria tonalna (PTA) jest podstawowym badaniem słuchu, dostępnym w wielu poradniach laryngologicznych. Za jej pomocą możemy ocenić rodzaj oraz stopień ubytku słuchu. W badaniu wykorzystuje się różne częstotliwości i natężenia dźwięku. Wszystko po to, aby sprawdzić, jaki najcichszy dźwięk jest w stanie usłyszeć pacjent. W celu wykonania audiometrii tonalnej badany zostaje poproszony o wejście do specjalnej kabiny z całkowicie wyizolowanym wnętrzem, tzw. „kabiny ciszy”. Następnie zakłada dwa rodzaje słuchawek, do których w trakcie badania wysyłane są dźwięki o różnej częstotliwości (w przedziale od 125 do 10000 Hz). Pacjent przy pomocy specjalnego joysticka daje audiologowi znać, czy je słyszy. Podczas badania sprawdzane są dwa rodzaje przewodnictwa, przewodnictwo powietrzne oraz kostne. W ten sposób audiolog jest w stanie rozróżnić niedosłuch typu odbiorczego od przewodzeniowego. Wynik gotowy jest bezpośrednio po zakończeniu badania. Na jego podstawie lekarz stwierdza, czy pacjent słyszy dobrze, czy ma ubytek, a jeśli tak, jaka forma pomocy będzie dla niego najlepsza.
Dowiedz się więcej: Audiometria tonalna
Aparaty słuchowe, implanty ślimakowe, system FM – pomoc dla niedosłyszących
Dzięki rozwojowi nowoczesnych technologii osoby z niedosłuchem nie są już skazane na społeczne wykluczenie i życie w ciszy. Z pomocą przychodzą im bowiem różnego typu urządzenia. W pierwszej kolejności pacjentowi dobierany jest aparat słuchowy, zauszny lub wewnątrzuszny. Urządzenie wybiera się na podstawie stopnia i rodzaju niedosłuchu. Innym rozwiązaniem są implanty ślimakowe, dedykowane osobom z ciężkim i głębokim niedosłuchem typu odbiorczego. Implant ślimakowy pozwala ominąć te części ucha wewnętrznego, których uszkodzenie doprowadziło do niedosłuchu. Urządzeniem znacznie ułatwiającym komunikację osobie niedosłyszącej jest także system FM. Składa się on z nadajnika, odbiornika oraz mikrofonu. Osoba mówiąca, np. nauczyciel/ wykładowca, przypina go sobie, a jej głos jest przekazywany przez nadajnik wprost do zamontowanego w aparacie słuchowym odbiornika. System FM doskonale sprawdza się w warunkach szkolnych i uczelniach, podczas lekcji czy wykładów.
Reasumując, niedosłuch jest już obecnie chorobą cywilizacyjną. Kiedyś borykały się z nim przede wszystkim osoby starsze, dziś dotyczy także bardzo młodych osób. Istnieją różne typy niedosłuchu, różny jest także ich stopień. Do niedosłuchu może dojść na skutek wielu różnych czynników – od zaburzeń genetycznych, po urazy i choroby bakteryjne. Na szczęście osoba niedosłysząca nie musi żyć w świecie ciszy, a to za sprawą nowoczesnych aparatów słuchowych, implantów ślimakowych czy innych urządzeń wspomagających słyszenie.
