Zadzwoń 32 506 50 85 
Zdrowotne postanowienia noworoczne – badaj się!
Przełom grudnia i stycznia to czas noworocznych postanowień. W myśl zasady – Nowy rok, nowa/y ja obiecujemy sobie różne rzeczy. Że przejdziemy na dietę, że zmienimy pracę na bardziej rozwojową albo będziemy więcej czasu poświęcać najbliższym. Wielu z nas postanawia również bardziej zatroszczyć się o własne zdrowie. Niestety w ferworze codziennych obowiązków często zapominamy o tym kluczowym noworocznym postanowieniu. Nie wiemy, jakim badaniom się poddawać ani kiedy to robić. Dla naszych Czytelników przygotowaliśmy więc zestawienie najważniejszych badań profilaktycznych.
Jaki sens mają badania profilaktyczne?
Wiele osób zadaje sobie pytanie PO CO? Po co mamy badać się w momencie, kiedy teoretycznie nic nam nie dolega i czujemy się zupełnie zdrowi? Trzeba jednak pamiętać, że organizm nie zawsze od razu daje znać o rozwijającej się chorobie. Wyposażony jest bowiem w systemy, które pozwalają mu funkcjonować pomimo problemów. Do czasu! Przychodzi w końcu taki moment, kiedy nasze ciało przestaje radzić sobie z zagrożeniem i próbuje nas o tym poinformować. Pierwsze niepokojące symptomy pojawiają się jednak zbyt późno, gdy choroba jest już mocno zaawansowana.
I właśnie z tego powodu powstały programy badań profilaktycznych, by takich sytuacji było jak najmniej. Mają one ocenić, jak pracują nasze poszczególne narządy i układy wewnętrzne i czy nie dzieje się z nimi coś złego. Jednak to na nas spoczywa obowiązek pamiętania, jakie badania i w jakich terminach należy wykonywać. No dobrze, przejdźmy już do konkretów. Oto lista najważniejszych badań profilaktycznych. Duża część z nich dotyczy także profilaktyki nowotworowej u kobiet i mężczyzn.
Morfologia krwi
Morfologia krwi jest podstawowym elementem profilaktyki zdrowotnej pozwalającym ocenić ogólną kondycję naszego organizmu. Próbkę krwi pobiera się z żyły odłokciowej w pozycji siedzącej lub leżącej (opcja dla bardziej wrażliwych). Morfologia ocenia poziomu poszczególnych elementów wchodzących w skład krwi: czerwonych krwinek, białych krwinek czy płytek krwi. W badaniu oceniany jest także hematokryt (HCT), czyli stosunek objętości czerwonych krwinek do ogólnej objętości krwi.
Jak często wykonuje się badanie: raz do roku.
Jak przygotować się do badania: na badanie należy przyjść na czczo.
Poziom glukozy we krwi
Badanie poziomu glukozy we krwi pozwala wykryć cukrzycę typu 1 i 2. Jest to choroba metaboliczna polegająca na upośledzeniu produkcji insuliny przez komórki trzustki. Insulina to hormon odpowiadający za transport glukozy z krwi do komórek i tkanek organizmu. Dzięki niej stężenie glukozy we krwi po zjedzonym posiłku utrzymuje się na prawidłowym poziomie. Cukrzyca jest efektem zaburzenia tego procesu.
Jak często wykonuje się badanie: przynajmniej raz do roku.
Jak przygotować się do badania: ponieważ poziom glukozy we krwi ulega zmianie w ciągu doby, na badanie należy przyjść na czczo.
Test obciążenia glukozą (krzywa cukrowa)
Gdy wynik badania poziomu glukozy we krwi jest nieprawidłowy i istnieje podejrzenie, że pacjent może mieć cukrzycę, wykonuje się tzw. test obciążenia glukozą, inaczej krzywą cukrową. Badanie to ocenia reakcję naszego organizmu na nagły wzrost poziomu cukru we krwi. Służy również do wykrywania cukrzycy ciążowej u przyszłych mam. Jak przebiega test obciążenia glukozą?
Najpierw krew pobiera się na czczo, aby określić, jaki jest jej początkowy poziom cukru. Następnie pacjent wypija 75 g glukozy rozpuszczonej w 250 ml wody i kolejno po 1 godzinie oraz 2 godzinach oddaje krew do badania. W tym czasie nie wolno mu jeść ani pić żadnych słodzonych napojów, za wyjątkiem niewielkiej ilości czystej wody.
Jak często wykonuje się badanie: raz do roku; kobiety w ciąży: między 9. a 10. tyg. oraz między 24. a 28. tygodniem ciąży.
Jak przygotować się do badania: 3 dni przed badaniem należy powstrzymywać się od spożycia wysokowęglodowanowych posiłków, słodyczy i słodkich napojów, natomiast na samo badanie należy przyjść na czczo.
Ogólne badanie moczu
Ogólne badanie moczu, podobnie jak morfologia, jest podstawowym elementem profilaktyki zdrowotnej. Ponieważ znaczna cześć produktów przemiany materii wydostaje się z organizmu wraz z moczem, jego analiza dostarcza wielu informacji na temat funkcjonowania organizmu. Aby badanie dało wiarygodny wynik, porcja moczu musi zostać zebrana prawidłowo. Przede wszystkim powinien to być środkowy strumień porannego moczu zebrany do specjalnego jałowego pojemnika.
Jak często wykonuje się badanie: raz do roku.
Jak przygotować się do badania: przed oddaniem moczu należy dokładnie umyć okolice intymne, a podkładając pojemnik uważać, aby nie dotykał skóry.
Konsultacja stomatologiczna
Z próchnicą boryka się nawet 90% naszego społeczeństwa i co ważne stanowi ona nie tylko problem estetyczny. Próchnica jest bakteryjną chorobą zębów, spowodowaną m.in. przez bakterię Streptococcus mutans, która prowadzi do uszkodzenia ich struktury. Mało tego! Brak leczenia próchnicy może pociągać za sobą poważne konsekwencje zdrowotne. Bakterie odpowiedzialne za powstanie ubytków w zębach mogą bowiem przez dziąsła przedostać się do krwi i dalej do narządów wewnętrznych.
Zaniedbanie próchnicy może doprowadzić do wystąpienia kłębuszkowego zapalenia nerek, reumatoidalnego zapalenia stawów czy zapalenia mięśnia sercowego. Dlatego też regularne wizyty u stomatologa powinny wejść nam w nawyk. Podczas wizyty stomatolog ocenia stan naszego uzębienia, a gdy znajdzie ubytek, w którymś z zębów, wypełnia go specjalnym materiałem, czyli najprościej rzecz ujmują, zaplombowuje go.
Jak często wykonuje się badanie: dwa razy do roku.
Jak przygotować się do badania: przed wizytą u stomatologa należy bardzo dokładnie umyć zęby, przestrzenie międzyzębowe można dodatkowo wyczyścić nitką dentystyczną.
Lipidogram
Złe nawyki żywieniowe i brak ruchu to najczęstsze przyczyny miażdżycy. Niestety obecnie rozpoznaje się ją u coraz młodszych pacjentów. Miażdżyca powstaje m.in. na skutek odkładania się cholesterolu w ścianach naczyń krwionośnych. Badaniem pozwalającym ocenić jego stężenie (zarówno frakcji HDL jak i LDL) jest lipidogram (profil lipidowy). Ponadto w badaniu oceniany jest poziom trójglicerydów. Nieprawidłowy wynik lipidogramu powinien być dla nas motywatorem do zmiany diety na mniej tłuszczową czy podjęcia aktywności fizycznej.
Jak często wykonuje się badanie: dorośli po 20. roku życia: co 3-5 lat; dorośli po 60. roku życia: raz do roku.
Jak przygotować się do badania: na badanie należy przyjść na czczo, a kilka dni przed badaniem stosować dietę lekkostrawną i nie spożywać alkoholu.
Ciekawy artykuł: Miażdżyca – choroba, która zabija po cichu
Próby wątrobowe
Wątroba to narząd, który oczyszcza nasz organizm z toksyn, magazynuje cenne dla niego witaminy i substancje odżywcze, a także pełni funkcję termoregulatora. Jednym słowem od sprawności wątroby zależy funkcjonowanie całego naszego organizmu. Nie ulega więc wątpliwości, że jest to narząd wymagający szczególnej troski. Wśród parametrów oceniających kondycję wątroby najważniejszy jest poziom enzymów wywarzanych przez komórki wątrobowe: aminotransferazy asparaginianowej (AST, AspAT, GOT), aminotransferazy alaninowej (ALAT, ALT, GPT), fosfatazy alkalicznej (ALP) oraz gamma-glutamylotanspeptydazy (GGTP, gamma-GTP).
Jak często wykonuje się badanie: raz do roku.
Jak przygotować się do badania: na badanie należy zgłosić się na czczo.
Badanie EKG (elektrokardiografia)
Elektrokardiografia jest badaniem oceniającym czynność skurczową serca. Stanowi podstawowe badanie kardiologiczne. Dzięki niemu możemy wykryć chorobę układu sercowo-naczyniowego na wczesnym etapie rozwoju i rozpocząć odpowiednie leczenie. Jak wygląda badanie EKG? Odbywa się ono w pozycji leżącej i jest całkowicie bezbolesne. Na nadgarstki, kostki i klatkę piersiową pacjenta nakładane są specjalne elektrody, które zbierają informacje o elektrycznej czynności serca i przesyłają je do aparatu. Wynik zapisywany jest na papierowej taśmie i nazywamy go elektrokardiogramem.
Jak często wykonuje się badanie: dorośli po 40. roku życia: raz do roku.
Jak przygotować się do badania: przed badaniem zaleca się kilkuminutowy odpoczynek w celu spowolnienia pulsu, zwłaszcza jeśli pacjent wchodził po schodach lub szedł; badanie wymaga rozebrania się od pasa w górę.
Badanie densytometryczne (badanie gęstości kości)
Z wiekiem kości tracą swoją gęstość i stają się bardziej podatne na złamania. Zjawisko to nazywamy osteoporozą. Choroba ta może długo nie dawać o sobie znać. Dowiadujemy się o niej przeważnie dopiero wtedy, gdy niegroźny uraz spowoduje u nas złamanie. Spadek gęstości kości wykrywa się dzięki densytometrii. Badanie to wykonuje się przy użyciu promieni rentgenowskich. Densytometria jest całkowicie bezbolesna i nieinwazyjna. Nie wykonuje jej się jednak u kobiet w ciąży lub kobiet, które podejrzewają, że mogą w niej być. Densytometrię przeprowadza się ją w różnych ułożeniach ciała, w zależności od tego, która kość ma być prześwietlona. Gdy badany jest kręgosłup lub głowa kości udowej, pacjent kładzie się na specjalnym blacie, z przymocowanym do niego ramieniem aparatu. Przy ocenie kości nadgarstka i przedramienia, badanie wykonywane w pozycji siedzącej.
Jak często wykonuje się to badanie: dorośli po 50. roku życia: raz na dwa lata
Jak przygotować się do badania: 24 godziny przed badaniem nie wolno przyjmować żadnych preparatów z wapnem, ponieważ wynik badania mógłby być niemiarodajny. Należy też poinformować lekarza o wszystkich występujących schorzeniach oraz przyjmowanych lekach. Badanie nie może się odbyć, jeśli wcześniej podawany był środek kontrastujący (np. do tomografii komputerowej). Dlatego jeśli 48 przed badaniem densytometrycznym, pacjent przyjął kontrast, musi poinformować o tym lekarza. Na densytometrię najlepiej ubrać coś wygodnego i pozbawionego metalowych elementów (zamków, guzików, klamer, ćwieków), nie zakładać także zegarka ani biżuterii.
Profilaktyka przeciwnowotworowa – kobiety
Konsultacja ginekologiczna
Konsultacja ginekologiczna ma ustalić, czy w obrębie układu rozrodczego kobiety nie rozwinęły się żadne niepokojące zmiany. Obejmuje ona także poradnictwo w zakresie płodności i planowania rodziny oraz antykoncepcji i chorób przenoszonych drogą płciową. Podczas wizyty ginekolog przeprowadza najpierw bardzo dokładny wywiad medyczny, a później przechodzi do zbadania narządów rodnych pacjentki. Kobieta siada na fotelu ginekologicznym i lekarz bada ją palpacyjnie poprzez wsunięcie palca do pochwy. Drugą rękę kładzie na podbrzuszu i delikatnie uciska.
Jak często wykonuje się badanie: kobiety po 18. roku życia: raz do roku.
Jak przygotować się do badania: badanie ginekologiczne nie wymaga specjalnych przygotowań, przed wizytą najlepiej przemyć miejsca intymne, ale tylko z zewnątrz, by nie wypłukać naturalnej wydzieliny z pochwy, golenie miejsc intymnych również nie jest wymagane. Badanie najlepiej wykonać w pierwszej fazie cyklu menstruacyjnego, do kilku dni po miesiączce.
USG ginekologiczne
Podczas rutynowej wizyty ginekolog może przeprowadzić również tzw. USG ginekologiczne. Wykonuje się je zasadniczo na 3 sposoby – przezpochwowo u kobiet, które już współżyły i transrektalnie (przez odbyt) lub przez powłoki brzuszne u kobiet, które nie współżyły. Dzięki ultrasonografii lekarz może dokładnie ocenić stan jajników i macicy, w tym ich wielkość, położenie oraz budowę. USG ginekologiczne pozwala wykryć również nieprawidłowości, które mogą sugerować chorobę nowotworową.
Jak często wykonuje się badanie: kobiety po 18. roku życia: raz do roku.
Jak przygotować się do badania: do USG ginekologicznego należy przygotować się tak jak do rutynowej wizyty u ginekologa. Jeśli USG ma zostać wykonane przez powłoki brzuszne, pęcherz musi być wypełniony. W tym celu mniej więcej godzinę przed badaniem pacjentka powinna wypić ok. 1 litr płynów.
Zobacz też: Profilaktyka dla kobiet – co badać i jak często?
Cytologia
Cytologia jest podstawowym elementem profilaktyki raka szyjki macicy, często nazywa się ją „badaniem ratującym życie”. Przede wszystkim dlatego, że wcześnie wykryty nowotwór szyjki macicy jest wyleczalny aż w 80% przypadków. Badanie cytologiczne umożliwia dokładną ocenę stanu szyjki macicy, wykrywa infekcje intymne, nadżerki oraz wirusa HPV. Nie jest prawdą, że cytologii nie wykonuje się u pań, które nie rozpoczęły jeszcze współżycia. Badanie to jest całkowicie bezbolesne i może być wykonane podczas rutynowej wizyty u ginekologa. Pacjentka siada na fotelu, lekarz zakłada wziernik, a następnie specjalną szczoteczką pobiera wymaz z szyjki macicy.
Jak często wykonuje się badanie: Kobiety po 20. roku życia: raz do roku.
Jak przygotować się do badania: około 4 dni przed badaniem należy odstawić wszelkie preparaty dopochwowe, a 2 dni przed badaniem zrezygnować z długich gorących kąpieli i aktywności seksualnej. Cytologię najlepiej wykonać między 10. a 20 dniem cyklu menstruacyjnego.
Badanie palpacyjne piersi
Comiesięczne samobadanie piersi jest kluczowym elementem profilaktyki raka gruczołu sutkowego. Dzięki niemu możemy wykryć nie tylko guzek, ale i inne niepokojące zmiany, np. wciągnięcie brodawki sutkowej, wyciek z sutka czy zmianę koloru brodawki sutkowej. Każdą tego typu zmianę należy zgłosić ginekologowi, który podejmie decyzję co do dalszej diagnostyki. Teoretycznie comiesięczne samobadanie piersi jest obowiązkowe dla kobiet po 30. roku życia, jednak ginekolodzy zalecają je już 20-latkom.
Jak często wykonuje się to badanie: raz w miesiącu.
Jak przygotować się do badania: badanie nie wymaga przygotowań, najlepiej wykonywać je zaraz po miesiączce, kiedy piersi są najmniej bolesne.
USG piersi
USG jest jednym z podstawowych badań obrazowych wykorzystywanych w profilaktyce raka piersi. Po raz pierwszy kobieta powinna je wykonać już między 20. a 30. rokiem życia, a po przekroczeniu 30-tki regularnie co 12 miesięcy. USG piersi (sonomammografia) polega na obrazowaniu gruczołu piersiowego za pomocą fal akustycznych o częstotliwości od 1 do 10 MHz. Fala ultradźwiękowa wysłana z aparatu USG wnika do badanych tkanek, odbija się od nich i wraca do aparatu. Fala jest następnie przekształcana w impulsy elektryczne, czego efekt widoczny jest na ekranie monitora.
USG piersi przebiega tak samo jak każde inne USG. Pacjentka rozbiera się od pasa w górę i kładzie na plecach na leżance z rękami ułożonymi pod głową. Lekarz przykłada do jej piersi głowicę aparatu (wcześniej posmarowaną specjalnym żelem), co jakiś czas delikatnie ją przesuwając. Podczas USG lekarz zawsze bada obie piersi wraz z węzłami chłonnymi.
Jak często wykonuje się to badanie: kobiety po 20 roku życia: raz do roku; pacjentki z obciążonym wywiadem rodzinnym oraz z wykrytymi zmianami (np. gruczolakowłókniakami): raz na 6 miesięcy.
Jak przygotować się do badania: badanie nie wymaga przygotowań, najlepiej wykonać je w zaraz po miesiączce, kiedy piersi są najmniej bolesne.
Czytaj też: Poradnia chorób piersi – jakie badania w niej wykonasz?
Mammografia
Mammografia jest badaniem służącym do diagnostyki raka piersi u nieco starszych kobiet. A to dlatego, że w piersiach młodszych pań przeważa tkanka gruczołowa, która w mammografii będzie słabo widoczna. W mammografii dobrze widać za to tkankę tłuszczową, która zaczyna dominować nad gruczołową dopiero w późniejszym wieku. Mammografia to badanie rengenowskie, które poza nowotworem piersi pozwala wykryć także wszelkie zwapnienia czy torbiele. Jak wygląda? Pacjentka kładzie pierś na specjalnej płytce, a następnie technik radiolog dociska ją drugą płytką, by promienie rentgenowskie dobrze przechodziły przez badaną tkankę. Badanie może powodować pewien dyskomfort, ale jest niebolesne.
Jak często wykonuje się to badanie: kobiety między 45. a 50. rokiem życia: co 2 lata, kobiety po 50. Roku życia: raz na rok.
Jak przygotować się do badania: przed mammografią nie wolno używać dezodorantów z talkiem ani balsamów czy kremów do ciała. Mammografię najlepiej wykonać w pierwszej fazie cyklu, gdy piersi są najmniej bolesne.
Profilaktyka przeciwnowotworowa – mężczyźni
Badanie gruczołu krokowego (prostaty)
Zachorowalność na raka prostaty niestety nie maleje. Każdego roku na nowotwór ten zapada ok. 15 000 mężczyzn, z czego połowa traci życie z powodu zbyt później diagnozy. Tymczasem wczesne wykrycie raka prostaty daje szansę na pełne wyleczenie. Podstawowym badaniem diagnostycznym jest w tym przypadku badanie gruczołu krokowego. Jest ono zupełnie bezbolesne i trwa dosłownie chwilę. Badanie może odbyć się w kilku pozycjach: stojącej (w lekkim rozkroku), leżącej na boku albo łokciowo-kolanowej (pacjent podpiera się łokciami i kolanami). Gdy pacjent ułoży się już w odpowiedniej pozycji, lekarz urolog wkłada palec w odbytnicę i dokładnie bada prostatę. Ocenia jej wielkość, kształt oraz konsystencję.
Jak często wykonuje się badanie: mężczyźni po 45. roku życia: raz do roku.
Jak przygotować się do badania: badanie nie wymaga przygotowań.
Badanie poziomu PSA
PSA jest antygenem wytwarzanym przez prostatę i charakterystycznym tylko dla niej. Badanie poziomu PSA to obecnie standard w diagnostyce nowotworów gruczołu krokowego, ale nie tylko. Jego podniesiony poziom poza rakiem stercza może sugerować także stan zapalny lub łagodny przerost prostaty. Nowotwór gruczołu krokowego często rozwija się zupełnie bezobjawowo. Jednak istnieją pewne symptomy, które mogą o nim świadczyć, np. ból podczas oddawania moczu, problemy z oddawaniem moczu, obecność krwi w moczu lub w nasieniu, bóle podbrzusza czy ból podczas erekcji. Wszystkie te objawy powinny skłonić mężczyznę do zbadania poziomu PSA. Próbkę stanowi niewielka ilość krwi żylnej pacjenta.
Jak często wykonuje się badanie: mężczyźni po 50. roku życia: raz do roku.
Jak przygotować się do badania: badanie nie wymaga przygotowań.
Więcej informacji: Profilaktyka dla mężczyzn – co badać i jak często?
