Zadzwoń 32 506 50 85 
Wrzody żołądka i dwunastnicy – objawy, przyczyny, sposoby leczenia
Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy jest jedną z najczęstszych chorób przewodu pokarmowego wśród dorosłych. Ponieważ w jej rozwoju udział mają czynniki środowiskowe, uważana jest za chorobę cywilizacyjną. Wbrew pozorom to jednak nie stres i niezdrowa dieta są główną przyczyną powstawania wrzodów żołądka, a zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Wielu chorych niestety nie zdaje sobie sprawy, że nieleczona choroba wrzodowa może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia…
Wrzody żołądka i dwunastnicy – czym są i dlaczego powstają?
Wrzody żołądka (wrzody trawienne) to ubytki w błonie śluzowej żołądka wykraczające poza blaszkę mięśniową błony śluzowej. W przebiegu choroby obserwuje się również nacieki zapalne i martwicę skrzepową. Zmiany chorobowe najczęściej umiejscawiają w żołądku oraz w dwunastnicy, konkretnie na krzywiźnie mniejszej żołądka w części przedodźwiernikowej oraz w opuszce dwunastnicy. Rzadziej zmiany te lokalizują się w pętli dwunastnicy czy dolnej części przełyku.
Według różnych szacunków choroba wrzodowa żołądka dotyczy 6-10% populacji. Najczęściej rozwija się u osób w wieku 25-50 lat, a wśród chorych dominują mężczyźni.
Ból w nadbrzuszu – podstawowy objaw choroby wrzodowej
Może być on silny i wywoływać duży dyskomfort u pacjenta. Może też zmieniać swoje natężenie. Chorzy często określają go jako piekący lub gniotący. Ból w nadbrzuszu najczęściej pojawia się 30 do 60 minut po posiłku, a w przypadku wrzodów dwunastnicy nieco później – ok. 1-3 godzin po posiłku. Dolegliwości ustępują zwykle po zażyciu leków zobojętniających kwas solny (alkalizujących). Przy wrzodach dwunastnicy ból może występować także w nocy, gdy chory jest na czczo. Mówimy wtedy o tzw. „bólach głodowych”, które ustępują dopiero po zjedzeniu posiłku. Jak widać, pokarm może być czynnikiem wzmagającym lub łagodzącym dolegliwości bólowe. Wszystko zależy od umiejscowienia wrzodów.
Poza bólem w nadbrzuszu w przebiegu choroby wrzodowej mogą występować także inne objawy ze strony układu pokarmowego, m.in.:
- nudności i wymioty – jeśli choroba jest zaawansowana, wymioty bywają krwiste lub „fusowate”, co wskazuje na krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego.
- biegunki – w przypadku wrzodów powstających na skutek wydzielania nadmiernej ilości gastryny.
- spadek masy ciała – najczęściej spowodowany błędami w żywieniu oraz ograniczeniem jedzenia z obawy przed bólem żołądka.
Warto także pamiętać, że wrzody żołądka mogą nie dawać żadnych odczuwalnych objawów.
Helicobacter pylori głównym winowajcą!
Helicobacter pylori odpowiada za ponad połowę wszystkich przypadków wrzodów żołądka i dwunastnicy. Niestety zainfekowanych tą bakterią może być nawet 80% Polaków. Jest to więc bakteria szalenie powszechna w naszej populacji. Choć u większości nosicieli infekcja przebiega zupełnie bezobjawowo. Gram-ujemna bakteria przylega do błony śluzowej żołądka, wywołując stan zapalny. Jak udaje jej się przetrwać w panującym tam kwaśnym środowisku? Otóż wytwarza specjalny enzym – ureazę – który rozkłada mocznik do amoniaku i dwutlenku węgla. Amoniak wytwarza z kolei mające odczyn zasadowy jony amonowe, które neutralizują działanie kwasu solnego, dzięki czemu wspomniana bakteria ma szansę przetrwać w niesprzyjających dla siebie warunkach. Bakterią najczęściej zarażamy się już w dzieciństwie od najbliższych członków rodziny. Do zakażenia może dojść drogą:
- gastro – oralną (żołądkowo-ustna)
- oralno – oralną (ustno-ustna)
- fekalno – oralną (dbytniczo-ustna)
Bakterie Helicobacter pylori butują zarówno w kale, jak i w ślinie, dlatego do zakażenia może dojść np. poprzez pocałunek oraz na skutek nieprzestrzegania podstawowych zasad higieny. Choć zakażenie bakterią stanowi główną przyczynę powstawania wrzodów żołądka, znane są także inne czynniki sprzyjające ich rozwojowi.
Leki przeciwbólowe, używki i stres – one też mają znaczenie!
Żaden lek nie jest obojętny dla naszego żołądka. Szczególnie szkodliwe będą jednak dobrze wszystkim znane niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak ibuprofen, ketoprofen czy kwas acetylosalicylowy. Uszkadzają one błonę śluzową żołądka oraz zatrzymują produkcję prostoglandyn PGE2 i PG12, których głównym zadaniem jest ochrona błony śluzowej żołądka.
Wiele osób winą za powstawanie wrzodów żołądka i dwunastnicy obwinia stres. Czy słusznie? Nadmiar stresu rzeczywiście może mieć w tym swój udział. Gdy dużo się stresujemy, proces wytwarzania soku żołądkowego oraz motoryka żołądka zostają zaburzone, co może przekładać się na większe ryzyko wystąpienia wrzodów.
Na chorobę wrzodową zdecydowanie bardziej narażeni są również nałogowcy. Sprzyjać tworzeniu się wrzodów będzie picie dużych ilości alkoholu, palenie papierosów czy częste picie kawy. Tytoń spowalnia proces gojenia się wrzodów, ponadto zwiększa ryzyko nawrotów. A co z jedzeniem? Utarło się przecież, że wrzody żołądka są efektem spożywania tłustych i ciężkostrawnych potraw. Badania naukowe tego jednak nie potwierdzają, a dieta wydaje się nie mieć znaczącego wpływu na rozwój choroby. Wiadomo natomiast, że niektóre pokarmy mogą wzmagać objawy towarzyszące wrzodom.
Wrzody żołądka i dwunastnicy – jak je rozpoznać?
Złotym standardem w diagnostyce wrzodów żołądka i dwunastnicy jest badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego, czyli inaczej gastroskopia. Oczywiście zawsze podczas takiej endoskopii pobierane są wycinki do badania histopatologicznego, które wykluczy ewentualną obecność choroby nowotworowej. Niezbędnym elementem diagnostyki są także badania w kierunku zakażenia Helicobacter pylori.
Leczenie choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy – jak wygląda
Podstawową metodę leczenia choroby wrzodowej stanowi leczenie zachowawcze. Dzięki unikaniu pewnych produktów spożywczych oraz leczeniu farmakologicznemu pacjent może poczuć ulgę w bólu. Niezwykle istotne jest także zaprzestanie palenia wyrobów tytoniowych oraz ograniczenie spożycia alkoholu. U pacjentów wymagających leczenia farmakologicznego stosuje się różne grupy leków. Najczęściej są to tzw. inhibitory pompy protonowej. Hamują one produkcję kwasu solnego, działając protekcyjnie na błonę śluzową żołądka. Leczenie operacyjne stosuje się w ostateczności, gdy dojdzie do powikłań choroby wrzodowej, np. wystąpienia krwawienia z wrzodu lub perforacji.
Perforacja – groźne powikłanie choroby wrzodowej
Niekiedy w przebiegu nieleczonej choroby wrzodowej ściana żołądka ulega przedziurawieniu. Mówimy wtedy o perforacji. Jest to stan bardzo niebezpieczny, mogący nawet zagrażać życiu chorego. Zawartość żołądka, przede wszystkim obecny w nim kwas solny, wycieka przez powstały otwór, zalewając sąsiadujące narządy: jelita, wątrobę, nerki czy trzustkę. Chory zaczyna odczuwać silny, przeszywający ból w nadbrzuszu. Pojawia się także wysoka gorączka i objawy niedrożności jelit. Perforacja żołądka jest stanem wymagającym pilnej interwencji chirurgicznej.
Podsumowując, wrzody żołądka i dwunastnicy są jednymi z najczęstszych chorób przewodu pokarmowego. Szacuje się, że może cierpieć na nie od 6 do nawet 10% populacji. Wrzodem nazywamy ubytek w błonie śluzowej żołądka wykraczające poza blaszkę mięśniową błony śluzowej. Głównym objawem choroby jest ból w nadbrzuszu, a czynnikiem powodującym jej rozwój zakażenie Helicobacter pylori. Chorobę wrzodową diagnozuje się przede wszystkim za pomocą endoskopii, a leczy farmakologicznie lub operacyjnie, jeśli dojdzie do powikłań.
