Zadzwoń 32 506 50 85 
Odra, ospa, świnka – choroby zakaźne wieku dziecięcego
Choroby zakaźne (infekcyjne) to choroby powodowane przez różne drobnoustroje: wirusy, grzyby, bakterie, a także wytwarzane przez nie toksyny. Możemy się nimi bardzo łatwo zarazić poprzez kontakt z chorą osobą. Z uwagi na niedojrzały układ odpornościowy oraz częste przebywanie w dużych skupiskach ludzkich, takich jak żłobki i przedszkola, najbardziej narażone na choroby zakaźne są dzieci. Najczęściej spotykane choroby wieku dziecięcego to odra, ospa, świnka, ale też szkarlatyna, różyczka i tzw. trzydniówka. Co warto o nich wiedzieć?
Dlaczego dzieci chorują częściej?
Układ odpornościowy noworodka nie jest jeszcze w pełni ukształtowany, w związku z czym nie potrafi skutecznie walczyć z atakującymi organizm patogenami. Budowanie odporności to proces, który może trwać nawet do 12. roku życia. Właśnie dlatego maluchy są znacznie bardziej niż starsze dzieci i dorośli podatne na infekcje. Rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych sprzyja także środowisko, w jakim przebywa dziecko. Najczęściej są to duże skupiska ludzi, a więc żłobki, przedszkola i szkoły. Podczas kontaktu z rówieśnikami dzieci nie pamiętają o zachowaniu dystansu czy odpowiedniej higienie, które ograniczałyby ryzyko infekcji. Maluchy często wkładają też różne przedmioty do ust i mają brudne ręce.
W tym miejscu warto wspomnieć o szczepieniach ochronnych, które są jedną z najskuteczniejszych metod profilaktyki chorób zakaźnych. Za sprawą powszechnego dostępu do szczepień udało się poskromić wiele chorób infekcyjnych, a część z nich całkowicie wyeliminować, jak np. ospę prawdziwą, której ostatni przypadek zanotowano w 1978 roku. Żeby jednak uniknąć masowych zachorowań na choroby zakaźne, wskaźnik osób zaszczepionych musi być możliwie jak najwyższy. Niestety w obecnych czasach rośnie liczba rodziców, którzy uchylają się od obowiązkowego szczepienia swoich dzieci.
Różne patogeny, różne drogi zakażenia….
Choroby zakaźne rozprzestrzeniają się różnymi drogami. Do infekcji najczęściej dochodzi poprzez bezpośredni kontakt z zakażoną osobą. Roznosi ona cząsteczki patogenu, np. wirusa, drogą kropelkową, podczas kaszlu, kichania czy mówienia. Te z kolei wnikają przez spojówki i błony śluzowe dróg oddechowych, zakażając kolejną osobę. Choroby zakaźne niestety mogą przenosić się także przez łożysko. Dlatego jeśli kobieta w ciąży zachoruje na którąś z nich, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że zarazi nią płód. Do innych dróg szerzenia się chorób zakaźnych zaliczamy drogę pokarmowo-wodną, czyli poprzez wypicie skażonej wody lub spożycie niewłaściwie przygotowanej (niedogotowanej, niedosmażonej) żywności, a także ukąszenia i zadrapania przez chore zwierzęta. Najczęściej spotykane wśród dzieci choroby zakaźne to ospa, odra, świnka, różyczka, ale też szkarlatyna oraz trzydniówka. Przyjrzyjmy się każdej z nich.
Ospa wietrzna
Ospa wietrzna jest chorobą zakaźną wywołaną przez wirusa Varicella zoster. Patogen przenosi się drogą kropelkową, powietrzną lub poprzez bezpośredni kontakt z zakażoną osobą. Okres wylęgania ospy wietrznej, czyli czas pomiędzy wniknięciem wirusa do organizmu a wystąpieniem pierwszych objawów jest dość długi i wynosi od 10 do 21 dni. Ospa wietrzna objawia się przede wszystkim swędzącą wysypką. Najpierw ma ona postać plamek, które przekształcają się w grudki i wreszcie pęcherzyki wypełnione surowiczym płynem. Po ok. tygodniu zmiany pokrywają się strupkiem i zasychają. Dziecko może także wysoko zagorączkować, mieć biegunkę i czuć się rozbite. Warto dodać, że osoba chora zakaża już 2 dwa dni przed wystąpieniem pierwszych objawów aż do czasu wyschnięcia wszystkich powstałych wykwitów. Powikłania po ospie mogą być bardzo poważne, od zaburzeń neurologicznych, po zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie ucha środkowego, zapalenie płuc czy wtórne bakteryjne zakażenie skóry.
Co ważne, po przechorowaniu wirus nie zostaje tak po prostu wydalony z organizmu. Umiejscawia się w zwojach czuciowych rogów tylnych rdzenia kręgowego i przechodzi do formy latentnej, czyli utajonej. Wówczas, gdy tylko zaistnieją sprzyjające warunki (np. dojdzie do spadku odporności), wirus znów daje o sobie znać, ale już pod postacią półpaśca. W leczeniu ospy wietrznej stosuje się leki przeciwgorączkowe, przeciwwirusowe, przeciwświądowe i środki odkażające skórę. Dostępna jest także szczepionka ochronna, którą stosuje się w ramach profilaktyki ospy wietrznej.
Czytaj: Oczy dziecka łzawią i ropieją? To może być zatkany kanalik łzowy
Odra
Odra nie jest już tak częstą chorobą, jak kiedyś, niemiej warto mieć o niej chociaż podstawową wiedzę. Odra to choroba zakaźna wywołana przez wirusa RNA z rodzaju Morbillivirus, z rodziny paramyksowirusów. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub poprzez kontakt z przedmiotami, na których znajduje się wydzielina z dróg oddechowych osoby chorej. Po upływie ok. 10-12 dni od wniknięcia wirusa do organizmu, dziecko zaczyna odczuwać pierwsze objawy odry.
Początkowo jest to tzw. okres nieżytowy, w którym występuje nieżyt nosa, szczekający kaszel, bardzo wysoka gorączka (ok. 39°C) oraz zapalenie spojówek z towarzyszącym światłowstrętem. W okresie nieżytowym na błonie śluzowej policzka mogą pojawić się również bardzo charakterystyczne plamki, tzw. plamki Koplika-Fiłatowa. Można je poznać po tym, że są otoczone czerwoną obwódką. Po okresie nieżytowym dziecko wchodzi w trwający przez kilka dni okres wysypkowy. Zmiany skórne towarzyszące odrze są bardzo charakterystyczne, mają postać plam lub plam i grudek, które w pierwszej kolejności zajmują skórę głowy, a późnej schodzą niżej na tułów i kończyny. Odra to choroba niezwykle zaraźliwa. Chory zaraża już na 3-5 dni przed wystąpieniem wysypki oraz przez kolejne 3-4 dni jej trwania. Ostatni okres to okres zdrowienia charakteryzujący się ustępowaniem objawów choroby. Ze skóry dziecka zaczynają znikać typowe dla odry plamki i grudki, za to zaczyna się ona intensywnie złuszczać.
W Polsce działa program obowiązkowych szczepień ochronnych przeciwko odrze. Szczepionka MMR jest darmowa i zawiera szczepy 3 wirusów – odry, świnki i różyczki. Dziecko otrzymuje szczepionkę w 2 dawkach. Pierwszą podaje mu się między 13. a 15. miesiącem życia, drugą w wieku 6 lat. Dzięki powszechnemu dostępowi do szczepionki liczba nowych przypadków zachorowań na odrę w ciągu roku wynosi od kilkunastu do kilkudziesięciu. Zwykle, bo w 2019 roku w wielu krajach Europy zanotowano gwałtowny wzrost zachorowalności na tę chorobę. Diagnostyka odry obejmuje badania serologiczne w kierunku przeciwciał przeciwko wirusowi wywołującemu chorobę. Odrę leczy sięwyłącznie objawowo przy pomocy leków przeciwbólowych, przeciwgorączkowych, poprzez odpowiednie nawodnienie organizmu i odpoczynek oraz suplementację witaminy A.
Różyczka
Różyczka tak samo jak odra czy ospa wietrzna jest chorobą wirusową. Wirus różyczki przenosi się drogą kropelkową, kontaktową lub przez łożysko w czasie ciąży. Okres wylęgania choroby trwa ok. 2-3 tygodnie, a osoba chora zaraża przez ok. tydzień przed wystąpieniem objawów oraz przez 8 dni po ich wystąpieniu. Początkowo różyczka może dawać objawy grypopodobne. Dziecko ma też mocno powiększone potyliczne i zauszne węzły chłonne. Następnie pojawia się drobna, bladoróżowa wysypka, która ustępuje samoistnie po ok. 2-3 dniach. Różyczkę leczy się objawowo i rzadko daje powikłania. NIEBEZPIECZNA JEST NATOMIAST DLA KOBIET W CIĄŻY. Przechorowanie różyczki w tym okresie może skutkować bardzo poważnym uszkodzeniem płodu.
Ciekawy artykuł: 10 odkryć w medycynie, które zmieniły dzieje ludzkości
Świnka (nagminne zapalenie ślinianek przyusznych)
Nagminne zapalenie ślinianek przyusznych, nazywane potocznie świnką, to ostra, zakaźna chorobą wirusowa, spowodowana wirusem świnki. Człowiek jest jej jedynym naturalnym rezerwuarem (gospodarzem). Choroba szerzy się drogą kropelkową lub przez ślinę, która może się znajdować na pożywieniu lub przedmiotach używanych przez osobę zakażoną, np. sztućcach, kubku itp. Okres inkubacji świnki to przeciętnie 16-18 dni. Chore dziecko roznosi natomiast wirusa przez okres od 7 dni przed do 9 dni po wystąpieniu pierwszych symptomów.
W 1/3 przypadków przebiega bezobjawowo lub jedynie z lekkimi objawami zapalenia górnych dróg oddechowych. Do klasycznych objawów świnki zaliczamy przede wszystkim jednostronny lub obustronny obrzęk ślinianek przyusznych oraz gorączkę. Zdarza się też, że świnka przybiera postać infekcji uogólnionej i atakuje także inne organy, np. trzustkę czy układ nerwowy. Warto dodać, że choć świnkę powszechnie uważa się za chorobę dość łagodną, to może prowadzić do bardzo poważnych powikłań u dzieci i dorosłych. Jednym z takich ciężkich powikłań po śwince jest przejściowa lub trwała głuchota. W następstwie choroby może dojść także do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, cukrzycy, zapalenia stawów, a u chłopców powyżej 12. roku życia także do zapalenia jąder. Dziecko chore na świnkę leczy się wyłącznie objawowo, poprzez podawanie mu leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych.
Płonica (szkarlatyna)
Płonica, inaczej szkarlatyna, jest chorobą o podłożu bakteryjnym powodowaną przez niektóre szczepy paciorkowca. Najczęściej występuje jako powikłanie anginy paciorkowcowej. Bakteria przedostaje się do organizmu drogą kropelkową przez błony śluzowe gardła bądź uszkodzoną skórę. Choroba ma najczęściej nagły początek, a pierwsze objawy pojawiają się po trwającym 2-5 dni okresie wylęgania. Malec zaczyna gorączkować, może mieć także bóle brzucha, wymioty i skarżyć się na ból gardła. Po jakimś czasie na ciele dziecka pojawia się drobnoplamista czerwona wysypka obejmująca tułów, zgięci łokciowe, podkolanowe, pachwiny i pośladki. Na policzki dziecka wychodzi charakterystyczny rumień, jednak okolice nosa i ust pozostają blade (tzw. trójkąt Fiłatowa). Język pokrywa się najpierw białym nalotem, a później przybiera malinową barwę. Po około tygodniu od wystąpienia pierwszych objawów skóra twarzy zaczyna się złuszczać, następnie łuszczy się także skóra tułowia, a po upływie ok. 3 tygodni łuszczą się także dłonie i stopy. Ponieważ szkarlatyna jest chorobą bakteryjną, jej leczenie wymaga podania antybiotyku, najczęściej jest nim penicylina.
Trzydniówka (gorączka trzydniowa, rumień nagły)
Trzydniówka, nazywana też gorączką trzydniową, rumieniem nagłym bądź chorobą szóstą, jest łagodnie przebiegającą infekcją o podłożu wirusowym. Najczęściej dotyczy dzieci w wieku od 6 miesiąca do 3 lat. Charakterystycznym objawem trzydniówki jest gorączka utrzymująca się przez pełne 3 doby (stąd jej nazwa), po której występuje drobnoplamista, grudkowa wysypka. Głównie obejmuje ona tułów, twarz i szyję. Chore dziecko leczy się objawowo, podając mu preparaty zawierające ibuprofen lub paracetamol. Trzydniówka jest chorobą, której nie da się w żaden sposób zapobiec. Jedyną formą profilaktyki jest unikanie kontaktu z chorym dzieckiem i dbałość o higienę.
Podsumowując, choroby zakaźne są chorobami wywoływanymi przez różnego rodzaju patogeny. Z uwagi na niedojrzały układ odpornościowy i częste przebywanie w dużych skupiskach ludzkich, chorują na nie głównie dzieci. Choroby zakaźne wieku dziecięcego mogą objawiać się na wiele różnych sposobów: wysypką, gorączką czy objawami ze strony przewodu pokarmowego. Najczęściej leczy się je wyłącznie objawowo. Skutecznym sposobem profilaktyki chorób zakaźnych u dzieci są szczepienia ochronne.
