9 września 2019

Gdy świat wiruje – czyli kilka słów o chorobach błędnika

Spis treści: 

Błędnik – mały narząd o wielkim znaczeniu!
Jak właściwie działa błędnik?
Zaburzenia równowagi i zawroty głowy – objawy chorób błędnika
Choroba Méniére’a
Przyczyny choroby Méniére’a – istnieje na ten temat kilka teorii…
Chorobę Méniére’a wykrywa się przy pomocy kilku badań
Leczenie choroby Méniére’a nie jest łatwe…
Zapalenie błędnika
Podejrzenie zapalenia błędnika wymaga konsultacji otolaryngologicznej…
Zapalenie błędnika leczy się w warunkach szpitalnych
Zaburzenia błędnika związane z wiekiem
Tomografia głowy i VSG – ważne badania w diagnostyce schorzeń błędnika
Dokuczają Ci zawroty głowy? Koniecznie skonsultuj się z neurologiem
Podsumowanie

Błędnik – mały narząd o wielkim znaczeniu!

Błędnik, choć niewielki, pełni bardzo ważną rolę w naszym organizmie. To dzięki niemu utrzymujemy równowagę i orientujemy się w przestrzeni. Błędnik stanowi część ucha wewnętrznego i jest położony w części skalistej kości skroniowej. Możemy go podzielić na błędnik kostny oraz znajdujący się w jego wnętrzu błędnik błoniasty. Błędniki zawiera w sobie struktury odpowiedzialne nie tylko za utrzymanie równowagi (przedsionek i kanały półkoliste), ale również za prawidłowy odbiór bodźców słuchowych (ślimak).

Jak właściwie działa błędnik?

Poszczególne części błędnika wypełnione są płynem, który przemieszcza się pod wpływem ruchu. W ten sposób podrażnione zostają mieszczące się w błędniku komórki zmysłowe. W momencie ich podrażnienia do mózgu zostaje wysłany impuls nerwowy, który przez mózg interpretowany jest jako ruch. I to właśnie dzięki ścisłej współpracy błędnika z ośrodkowym układem nerwowym potrafimy utrzymać równowagę, a nasze ruchy są skoordynowane.

Zaburzenia równowagi i zawroty głowy – objawy chorób błędnika

Pierwszym objawem świadczącym o kłopotach z błędnikiem są przeważnie dość intensywne, ale szybko ustępujące zawroty głowy. Chory ma wrażenie, że przestrzeń wokół niego wiruje albo że ziemia zapada mu się pod nogami. Takie nagłe zawroty głowy mogą pojawić się w zasadzie w każdej pozycji ciała – leżącej, stojącej, jak i podczas siedzenia. Ponadto występują przy zamkniętych jak i przy otwartych oczach. Zawroty głowy nie są jednak jedynym objawem problemów z błędnikiem. Wskazywać na nie będą również:

• szumy oraz dzwonienie w uszach,
• częściowy niedosłuch,
• oczopląs, czyli mimowolny ruch gałek ocznych,
• nudności i wymioty.

W jakich chorobach błędnika możemy spodziewać się tego typu dolegliwości?

Choroba Méniére’a

Choroba Méniére’a jest chyba jedną z najbardziej uciążliwych chorób błędnika, jakie znamy. W jej przebiegu występują napadowe zawroty głowy i zaburzenia równowagi, połączone z nudnościami i wymiotami oraz szumy uszne. Z każdym kolejnym atakiem dochodzi również do stopniowej utraty słuchu i w końcu do głuchoty. Pojedynczy napad trwa od kilku minut do nawet kilku godzin, zwykle nie przekracza jednak doby. Choroba dotyczy w takim samym stopniu kobiet i mężczyzn, a przeciętny wiek chorych to 40-60 lat.

Do tej pory nie udało się do końca ustalić, co jest przyczyną choroby Méniére’a. Przypuszcza się jednak, że ma ona związek z wodniakiem błędnika, czyli poszerzeniem przestrzeni endolimfatyczych, na skutek gromadzącego się w nich płynu (endolimfy). No dobrze, a skąd właściwie bierze się wodniak błędnika?

Przyczyny choroby Méniére’a – istnieje na ten temat kilka teorii…

Na temat możliwych przyczyn rozwoju choroby Méniére’a istnieje wiele teorii, jednak do tej pory nie udało się do końca wyjaśnić mechanizmów odpowiedzialnych za jej występowanie. Wśród najbardziej prawdopodobnych przyczyn wymienia się:

• zaburzenia mechaniczne  mechanicznych – na skutek pęknięcie jednej z błon oddzielających przestrzeń endolimfatyczną od perilimfatycznej dochodzi do wymieszania różnych pod względem składu jonowego płynów, które je wypełniają.
• zaburzenia czynnościowe – na skutek skurczu naczyń w prążku naczyniowym dochodzi do niedotlenienia. W endolimfie wzrasta natomiast stężenie toksycznych metabolitów oraz zwiększa się przepuszczalność naczyń włosowatych.
• podłoże autoimmunologiczne – dotyczy to 6-30% chorych.
• czynniki genetyczne – w ok. 10-20% przypadków schorzenie występuje rodzinnie.

Chorobę Méniére’a wykrywa się przy pomocy kilku badań

Chorobę Méniére’a rozpoznaje się na podstawie wywiadu lekarskiego, wyników badań audiologicznych (stwierdzających niedosłuch typu odbiorczego) oraz wyników badań przedsionkowych (stwierdzających oczopląs). W celach diagnostycznych pacjentom podaje się również preparaty odwadniające.

Leczenie choroby Méniére’a nie jest łatwe…

…i opiera się głównie na farmakoterapii. W czasie napadu chory przyjmuje neuroleptyki, cholinolityki, anksjolityki oraz leki przeciwhistaminowe. Między napadami chory powinien natomiast stosować dietę niskosodową oraz przyjmować leki rozszerzające naczynia centralnego układu nerwowego. Jeśli farmakoterapia nie przynosi rezultatu, rozważa się leczenie chirurgiczne.

Zapalenie błędnika

Zapalenie błędnika może być efektem powikłań po zapaleniu ucha środkowego. Istnieje również cały szereg patogenów mogących je wywołać:

• wirusy odry,
• świnki,
• różyczki,
• cytomegalii,
• bakterie Streptococcus pneumoniae, Neisseria meningitidis, Haemophilus influenzae,
• pasożyty, takie jak toksoplazmoza,
• grzyby.

Pierwsze objawy zapalenia błędnika są przeważnie dość gwałtowne. Pojawiają się:

• zawroty głowy,
• kłopoty z utrzymaniem równowagi,
• oczopląs,
• nudności i wymioty.

Jeśli wystąpi gorączka, to można podejrzewać, że zapalenie objęło już jamę czaszki. Zapalenie błędnika wymaga szybkiej interwencji medycznej, dlatego ww. objawów nie wolno bagatelizować. W przeciwny razie może dojść do bardzo poważnych powikłań – głuchoty, zapalenia opon mózgowych czy ropnia mózgu.

Podejrzenie zapalenia błędnika wymaga konsultacji otolaryngologicznej…

Zapalenie błędnika diagnozowane jest na podstawie wywiadu z pacjentem, badania otolaryngologicznego, neurologicznego oraz badania słuchu (próby stroikowe). W razie potrzeby wykonuje się również rezonans magnetyczny.

Dowiedz się więcej: Poradnia laryngologiczna holsäMED

Zapalenie błędnika leczy się w warunkach szpitalnych

Sposób leczenia zależy od czynnika, który je wywołał. Jeśli ma ono podłoże bakteryjne, choremu podawane są antybiotyki. Bywa, że lekarze decydują się oczyścić ucho środkowe z ziarniny zapalnej drogą chirurgiczną.

Zaburzenia błędnika związane z wiekiem

Zaburzenia równowagi, zawroty głowy, niepewny chód, a co za tym idzie liczne upadki, są częstym problemem osób starszych. W efekcie senior narażony jest nie tylko na groźne złamania, ale również trudniej funkcjonować mu w życiu codziennym. Z wiekiem cały układ równowagi, w tym błędnik, narząd wzroku i czucie głębokie, zaczynają szwankować. Jest to proces naturalny, którego tak naprawdę nie da się zatrzymać. Na pogarszającą się równowagę seniora dodatkowo mogą wpłynąć choroby współwystępujące (niedociśnienie, neuropatia, odwodnienie, osteoporoza, zwyrodnienie stawów, stan poudarowy, demencja) oraz zażywane leki.

Leczenie zaburzeń równowagi u osób starszych polega głównie na wykonywaniu odpowiednich ćwiczeń. W cięższych przypadkach stosuje się leczenie farmakologiczne, które ma usprawnić metabolizm komórkowy.

Tomografia głowy i VSG – ważne badania w diagnostyce schorzeń błędnika

W diagnostyce chorób błędnika bardzo pomocnym badaniem obrazowym jest tomografia komputerowa głowy (TK). Wykorzystywane w niej promienie rentgenowskie pozwalają dokładnie przyjrzeć się wszystkim strukturom organizmu. Po tomografię komputerową najczęściej sięga się przy zaburzeniach ośrodkowego układu nerwowego oraz głowy, w tym chorobach uszu i zatok. Dzięki temu badaniu możemy dowiedzieć się, czy przyczyną zawrotów głowy są patologie w obrębie błędnika czy może np. w obrębie móżdżku lub nerwów przedsionkowych.

Badanie videonystagmograficzne (VNG) jest odmianą badania elektonystagmograficznego (ENG). Za jego pomocą możliwe jest zbadanie oczopląsu spowodowanego właśnie uszkodzeniem błędnika. Ruch gałek ocznych oceniany jest za pomocą specjalnej kamerki zamocowanej na głowie pacjenta.

Dokuczają Ci zawroty głowy? Koniecznie skonsultuj się z neurologiem

Częste zawroty głowy nie zawsze mają swoje źródło w chorobach błędnika. Mogą mieć też podłoże neurologiczne w związku z czym, gdy występują, warto udać się na konsultację neurologiczną. Przyczyną tzw. ośrodkowych zawrotów głowy, bo to nimi najczęściej zajmują się właśnie lekarze neurolodzy, mogą być m.in. przebyte urazy (wstrząśnienie mózgu, uraz kręgosłupa w odcinku szyjnym), guzy mózgu, stwardnienie rozsiane, migrena czy epilepsja.

Dowiedz się więcej: Poradnia neurologiczna  holsäMED

Podsumowując, błędnik, mimo swojego niewielkiego rozmiaru, odgrywa niezwykle istotną rolę w organizmie człowieka. Odpowiada za utrzymanie równowagi i orientację w przestrzeni. Niestety w obrębie błędnika, tak samo jak w obrębie innych struktur ciała, może dojść do zaburzeń. Jedną z najbardziej uciążliwych chorób błędnika jest choroba Ménière’a, która prowadzi do stopniowej utraty słuchu. Kolejnym przykładem może być zapalenie błędnika wywołane różnego typu patogenami oraz zaburzenie błędnika związane z wiekiem. W diagnostyce schorzeń błędnika pomocne są badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa głowy oraz badanie videonystagmograficzne. Leczenie ogranicza się najczęściej do farmakoterapii, jednak w niektórych przypadkach niezbędna może okazać się interwencja chirurgiczna.

Źródła:

1. W. Narożny, W. M. Nyka, J. Siebert: Etiopatogeneza, diagnostyka i leczenie choroby Méniére’a, „Forum Medycyny Rodzinnej”, 2007, t. 1, nr 2, s. 152-158.
2. A. Prusiński:  Klasyfikacja, obraz kliniczny i leczenie zawrotów głowy, „Polski Przegląd Neurologiczny”, 2011, t. 7, nr 1, s. 11-19.

 

Autor: Redakcja holsäMED.
Data ostatniej aktualizacji: 12.06.2023

Artykuły zamieszane na blogu mają charakter wyłącznie informacyjny i nie mogą zastąpić konsultacji lekarskiej.

Masz zawroty głowy?
Skorzystaj  z pomocy specjalistów holsäMED.

Zadzwoń: 32 506 50 85
Napisz: info@holsaMED.pl

 

---

Konsultacja merytoryczna

lek. med. Jakub Kwiatkowski  otolaryngolog Zawodowo związany z Centrum Medycznym holsäMED, gdzie  prowadzi konsultacje laryngologiczne dzieci i dorosłych. Zajmuje się diagnostyką  oraz leczeniem schorzeń górnych dróg oddechowych, narządu słuchu oraz równowagi.