Zadzwoń 32 506 50 85 
Gdy kości dziecka się łamią – to może być osteoporoza!
Osteoporozę postrzega się jako chorobę ludzi dorosłych, która dotyczy głównie kobiet w podeszłym wieku. Jednak, co może zaskakiwać, choroba ta występuje także u dzieci i młodzieży. Ponieważ osteoporoza przez długi czas nie daje żadnych widocznych objawów, nazywa się ją często „cichym złodziejem kości”. Choroba polega bowiem właśnie na stopniowej utracie masy kostnej. Co stoi za tym procesem? I co sprawia, że osteoporoza coraz częściej dotyka najmłodszych?
Kości podporą dla ciała
Kości stanowią podporę dla naszego ciała oraz chronią organy wewnętrzne. To dzięki nim możemy swobodnie się poruszać. Kości są także naturalnym magazynem takich makroelementów jak wapń, fosfor czy magnez. W skład ludzkiego szkieletu wchodzą różne grupy kości: kości długie, krótkie, płaskie, kości pneumatyczne oraz różnokształtne. Wszystkie są wytworem dwóch rodzajów tkanki: tkanki zbitej, inaczej korowej, znajdującej się na powierzchni kości i obecnej przede wszystkim w trzonach kości długich; oraz tkanki gąbczastej, inaczej beleczkowatej, tworzącej beleczki kostne wypełniające kości. W zależności od etapu rozwoju, w jakim aktualnie znajduje się człowiek, masa kostna zmienia się, zanikając i odnawiając na przemian. Zjawisko to nazywamy remodelingiem kostnym.
Osteoporoza ma swoje źródło już w dzieciństwie!
Ze statystyk wynika że aż 25% Polek i 13–29% Polaków powyżej 50. roku życia jest zagrożonych osteoporozą i związanymi z nią złamaniami. Ryzyko rozwoju choroby w dużej mierze zależy od szczytowej masy kostnej, jaką osiągniemy w młodości, czyli mniej więcej do 30. roku życia. Do tego momentu tworzy się bowiem 90–95% całej masy kostnej. Dlatego też zarówno okres dziecięcy, jak i okres dojrzewania ma kluczowe znacznie w procesie mineralizacji kośćca. Jako rodzice powinniśmy więc zapewnić naszym dzieciom odpowiednią ilość wapnia w diecie. W przypadku niemowląt i małych dzieci podstawowym źródłem wapnia jest oczywiści mleko mamy, ewentualnie mleko modyfikowane. Warto też dodać, że zapotrzebowanie na wapń jest różne w zależności od wieku dziecka. Do 6 miesiąca życia maluch powinien otrzymywać ok. 400 mg wapnia /dobę, a dziecko do 10. roku życia już 800 mg/dobę. U dzieci starszych, tj.po 10. roku życia, zapotrzebowanie na wapń wynosi natomiast 1200–1500 mg/dobę. W 75% źródłem drogocennego wapnia jest mleko i jego przetwory, w 25% produkty mięsne. Oczywiście poza dietą wpływ na szczytową masę kostną ma także wiele innych czynników, w tym czynniki genetyczne, rasa, płeć, aktywność fizyczna, stosowane leki (zwłaszcza glikokortykosteroidy) czy towarzyszące dziecku choroby przewlekłe.
W późniejszych latach życia masy kostnej zaczyna już stopniowo ubywać. Od strony jamy szpikowej dochodzi do resorpcji kości, a beleczki kostne ulegają zanikowi. Kobiety szybciej niż mężczyźni tracą masę kostną, co ma bezpośredni związek ze spadkiem poziomu estrogenów w okresie okołomenopauzalnym. Jeśli zatem w młodości nie osiągnęliśmy wysokiej szczytowej masy kostnej, grozi nam osteoporoza, a co za tym idzie ryzyko częstszych złamań kości.
Czytaj też: Kiedy iść z dzieckiem do ortopedy? Wskazania do wizyty
Kiedy mówimy o osteoporozie u dzieci?
Zacznijmy od tego, że osteoporoza jest bardzo poważną, układową chorobą szkieletu, charakteryzującą się niską masą kostną oraz zaburzeniami architektury kostnej, co skutkuje kruchością kości oraz większą podatnością na złamania. Wyróżnia się 2 rodzaje osteoporozy – osteoporozę pierwotną i wtórną.
Przyczynę osteoporozy nie zawsze udaje się poznać…
Najczęściej mamy do czynienia z tzw. osteoporozą pierwotną inwolucyjną, związaną z okresem pomenopauzalnym oraz starzeniem się organizmu. Bywa jednak, że przyczyny osteoporozy nie da się ustalić. Wtedy określamy ją mianem idiopatycznej. Jest to rzadko występująca odmiana osteoporozy, którą dotknięte mogą być także dzieci. Choroba charakteryzuje się wówczas nagłym spadkiem gęstości mineralnej kości u pozornie całkiem zdrowego dziecka, przeważnie w wieku między 4. a 17. rokiem życia. Idiopatyczna osteoporoza młodzieńcza, bo o nią tu chodzi, może objawiać się w bardzo różny sposób, ale o tym przeczytasz w dalszej części artykułu.
Czasem osteoporoza jest następstwem innych schorzeń…
…schorzeń tkanki łącznej, chorób endokrynologicznych czy przewodu pokarmowego. Chorobą tkanki łącznej predysponującą do osteoporozy może być toczeń układowy albo reumatoidalne zapalenie stawów, chorobą endokrynologiczną cukrzyca, choroba Gravesa−Basedowa czy pierwotna lub wtórna nadczynność przytarczyc. Chorobą przewodu pokarmowego, której często towarzyszy także osteoporoza jest np. choroba Leśniowskiego-Crohna oraz wszelkiego rodzaju zespoły złego wchłaniania, w tym choroba trzewna (celiakia).
Osteoporoza u dzieci – kryteria diagnostyczne
Zgodnie z kryteriami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) o osteoporozie u osoby dorosłej mówimy wtedy, gdy gęstość mineralna kości (BMD) jest równa lub mniejsza o 2,5 odchylenia standardowego (SD) w stosunku do średniej masy kostnej zdrowych, młodych, dorosłych kobiet rasy kaukaskiej. Jeśli ponadto u pacjenta dochodzi do złamań, to mówimy o osteoporozie zaawansowanej, jawnej klinicznie. Jeśli natomiast zmniejszenie gęstości mineralnej kości wynosi 1 -2 odchylenia standardowego w stosunku do średniej szczytowej masy kostnej u młodych, zdrowych kobiet, to mamy do czynienia z osteopenią.
W przypadku dzieci o osteoporozie możemy mówić wtedy, gdy gęstość mineralna kości wynosi poniżej 2 odchyleń w stosunku do normy dla wieku i płci. Dodatkowym kryterium diagnostycznym są złamania – 2 złamania kości długiej kończyny górnej lub 1 złamanie kości długiej kończyny dolnej albo złamanie kręgów kręgosłupa w okolicy lędźwiowej.
Ból kręgosłupa, złamania po niewielkim urazie – objawy osteoporozy u dzieci
Objawy występujące przy osteoporozie nie są zbyt specyficzne. U dzieci dotkniętych tym schorzeniem stwierdza się:
- Bóle kostne (stóp, kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego, piszczeli i kości udowych)
- Spadek siły mięśniowej
- Zaburzenia chodu (niesymetryczny chód)
- Powtarzające się złamania kończyn
Densytometria – skuteczna w diagnostyce osteoporozy u dzieci i dorosłych
Podstawowym badaniem służącym do diagnostyki i monitorowania przebiegu leczenia osteoporozy i osteopenii zarówno u dzieci, jak i u dorosłych jest densytometria. Pozwala ona wykryć ubytki masy kostnej na bardzo wczesnym etapie rozwoju choroby. Pomiar gęstości masy kostnej jest możliwy dzięki wykorzystaniu promieniowania rentgenowskiego. Badaniem densytometrycznym możemy objąć kości całego ciała lub tylko wybrane, np. kości lędźwiowego odcinka kręgosłupa, kości przedramienia, kość udową, nadgarstka czy kość piętową.
Dowiedz się więcej: Densytometria – diagnostyka osteoporozy
Dieta i farmakoterapia – podstawowe metody leczenia osteoporozy u dzieci
Dieta jest kluczowym elementem leczenia dzieci dotkniętych osteoporozą. Najważniejsze wydaje się zachowanie odpowiednich proporcji wapnia do fosforu, ponieważ zbyt wysoka podaż drugiego z wymienionych pierwiastków, może wywołać odwrotny skutek, tj. zwiększyć resorpcję kości. Leczenie farmakologiczne opiera się na suplementacji brakujących składników odżywczych, w tym wapnia, cynku, magnezu, witaminy D i C. Dziecko ze zdiagnozowaną osteoporozą powinno także uczestniczyć w różnego typu ćwiczeniach ruchowych i fizykoterapii. W łagodzeniu dolegliwości bólowych pomocne mogą być masaże.
Podsumowując, osteoporoza jest chorobą, która swoje źródło może mieć już w dzieciństwie. Czasem bywa też następstwem innych schorzeń, np. reumatoidalnego zapalenia stawów oraz tzw. zespołów złego wchłaniania. Dziecko dotknięte osteoporozą powinno stosować dietę bogatą przede wszystkim w wapń i witaminę D. Podstawowym narzędziem w diagnostyce osteoporozy u dzieci i dorosłych jest densytometria.
