Zadzwoń 32 506 50 85 
Alergia pokarmowa na nikiel – co jeść, a czego unikać?
Z alergią na nikiel jest jeden podstawowy problem. Osobie uczulonej na ten metal trudno jest go unikać, bo występuje wszędzie! Znajdziemy go w glebie, w wodzie z kranu, w powietrzu, jedzeniu, w biżuterii, jak i w wielu przedmiotach codziennego użytku, a nawet w naszym własnym ciele! Niestety nikiel jest pierwiastkiem bardzo uczulającym. Alergię na niego stwierdza się u ok. 17% dorosłych i 8% dzieci. Tym sposobem zajmuje szczytowe miejsce na liście najpopularniejszych alergenów. Skuteczną metodą walki z objawami alergii na nikiel jest dieta niskoniklowa. I właśnie tematem diety zajmiemy się w tym artykule.
Spis treści:
Nikiel – dlaczego aż tyle osób jest na niego uczulonych?
Mechanizmy zapoczątkowujące reakcję alergiczną
Alergia na nikiel niejedno ma imię…
Alergia na nikiel – kontaktowa a pokarmowa
Alergia na nikiel – czynniki ryzyka
Alergia na nikiel – co jeść, czego unikać?
Dieta niskoniklowa – produkty dozwolone i niedozwolone
Na co uważać w kuchni przy alergii na nikiel?
Alergia na nikiel – wykrywa ją proste badanie
Alergia na nikiel – dlaczego warto skorzystać z pomocy dietetyka?
Podsumowanie
Nikiel – dlaczego aż tyle osób jest na niego uczulonych?
Główny powód to wysoka ekspozycja na ten metal. Im częściej mamy kontakt z niklem, tym bardziej się na niego uczulamy. Wbrew powszechnej opinii alergia na nikiel nie dotyczy jednak wyłącznie pań od dzieciństwa noszących kolczyki czy obwieszających się biżuterią. Choć rzeczywiście 4-krotnie częściej występuje ona u kobiet niż u mężczyzn. Każdego dnia używamy jednak całej masy innych przedmiotów zawierających w sobie ten pierwiastek: garnki, sztućce, oprawki okularów, guziki, sprzączki, klamry, ćwieki, klamki, nożyczki, klucze czy monety. To tylko niektóre spośród wielu przedmiotów codziennego użytku z niklem w składzie.
Nikiel jest metalem przejściowym o dużej aktywności chemicznej, występującym powszechnie w otoczeniu człowieka. Znajdziemy go w glebie, wodzie pitnej, w powietrzu, atmosferycznym oraz w biosferze. Co ciekawe, w ludzkim ciele także obecne są śladowe ilości tego pierwiastka. Jaką pełni on tam rolę? Przede wszystkim uczestniczy w aktywacji niektórych enzymów, zwiększa także aktywność hormonalną oraz bierze udział w stabilizacji struktur kwasów nukleinowych i w metabolizmie lipidów.
Mechanizmy zapoczątkowujące reakcję alergiczną
Nikiel przedostaje się do organizmu kilkoma drogami, poprzez skórę, układ pokarmowy i oddechowy. Dzięki swoim fizycznym i chemicznym właściwościom, potrafi wywołać silną reakcję układu odpornościowego, która będzie prowadziła do wystąpienia alergii. Do reakcji alergicznej przyczyniają się 3 mechanizmy.
- Nikiel może związać się z białkami: powodując zmianę w ich układzie przestrzennym, przez co układ odpornościowy będzie je postrzegał jako obce. Komórki prezentujące antygen przejmują, metabolizują i prezentują fragmenty tych białek na kompleksach zgodności tkankowej klasy II (MCH II) w formie zdolnej do rozpoznania przez receptor limfocytów T CD4+.
- Nikiel może związać się z białkami wewnątrzkomórkowymi: które ulegają degradacji w lizosomach, po czym produkty rozkładu zostają zaprezentowane na kompleksach zgodności tkankowej klasy I (MCH I) w formie umożliwiającej rozpoznanie ich przez receptor limfocytów T CD8+.
- Nikiel może tworzyć wiązania pomiędzy kompleksem MHC a receptorem limfocytu: niezależnie od metabolizmu w procesie podobnym do efektu superantygenów.
Alergia na nikiel niejedno ma imię…
Alergia na nikiel może przybierać różne formy, w zależności od mechanizmu zapoczątkowującego reakcję alergiczną. Mało tego! Może zmieniać swój charakter na przestrzeni lat! W jaki sposób? Zacznijmy od tego, że podstawowym objawem alergii na nikiel są zmiany skórne o różnym charakterze – od swędzących, sączących się krostek, po pęknięcia i przesuszenie naskórka. Najczęściej pojawiają się one na dłoniach, ale mogą także na innych częściach ciała, np. twarzy, nogach czy brzuchu. Kontakt z niklem może ponadto wywołać zapalenie spojówek, nieżyt nosa, astmę oskrzelową, a nawet objawy brzuszne, w postaci biegunki, wzdęć czy bólu brzucha.
Zobacz też: Nieżyt nosa – przyczyny, sposoby leczenia
Alergia na nikiel – kontaktowa a pokarmowa
Mówiąc o niklu, musimy rozróżnić dwa rodzaje uczulenia na ten pierwiastek – kontaktowe oraz pokarmowe.
- Kontaktowa alergia na nikiel: w tym przypadku objawy alergii, w postaci swędzącej wysypki, pojawiają się w miejscu zetknięcia przedmiotu zawierającego nikiel (np. guzika od spodni, kolczyków) ze skórą.
- Pokarmowa alergia na nikiel: w tym przypadku objawy alergii, w postaci zmian na skórze, dolegliwości brzusznych czy oddechowych, pojawiają się po zjedzeniu produktu zawierającego szkodliwy metal. Bywa, że chory najpierw ma alergię kontaktową, a dopiero później zaczyna reagować także na pokarmy. W takim przypadku mówimy o trzecim rodzaju alergii na nikiel, tzw. alergii uogólnionej.
Alergia na nikiel – czynniki ryzyka
Czasem alergia na nikiel może dać o sobie zapomnieć na wiele lat i ujawnić się dopiero pod wpływem jakiegoś czynnika, np. silnego stresu. Zwiększać ryzyko alergii na nikiel będzie także płeć żeńska. I wynika to nie tylko z faktu, że panie częściej noszą biżuterię. Jak donoszą niektóre badania naukowe, wpływ na nasilenie lub złagodzenie objawów mogą mieć również wahania hormonalne związane z cyklem menstruacyjnym. Objawy alergii wydają się być łagodniejsze w trakcie jajeczkowania, a silniejsze podczas miesiączki. Niektóre pacjentki zgłaszają także nasilenie dolegliwości podczas ciąży czy stosowania antykoncepcji hormonalnej.
Alergia na nikiel – co jeść, czego unikać?
Zapewne zastanawiasz się, czy alergii można się tak po prostu pozbyć? Odpowiedź brzmi NIE. A już na pewno nie do tego stopnia, by choroba nigdy nie dała o sobie przypomnieć. Nie istnieje bowiem żadna metoda odczulania. Jeśli chory chce, aby alergia na nikiel przestała uprzykrzać mu życie, musi ograniczyć do minimum swoją ekspozycję na ten pierwiastek. Ponieważ nikiel znajduje się w wielu produktach spożywczych, to poza rezygnacją z noszenia biżuterii, niezbędna może okazać się zmiana nawyków żywieniowych. Oczywiście niemożliwie jest całkowite wykluczenie niklu z diety, produktów z jego zawartością jest bowiem zbyt wiele. Próbując zupełnie wyeliminować szkodzący metal z jadłospisu, nabawilibyśmy się tylko poważnych niedoborów pokarmowych. Dlatego mówimy o diecie „niskoniklowej”, a nie „bezniklowej”.
To, ile niklu znajduje się w danym produkcie spożywczym zależy od kilku czynników, m.in. od tego, czy jest to produkt pochodzenia zwierzęcego czy roślinnego. Ogromne znacznie ma również rodzaj gleby oraz stopień przetworzenia tego produktu. Żywność pochodzenia roślinnego ma w sobie więcej niklu niż ta pochodzenia zwierzęcego. Więcej szkodliwego pierwiastka znajdziemy również w produktach wysokoprzetworzonych.
Dieta niskoniklowa – produkty dozwolone i niedozwolone
Dieta niskoniklowa polega na eliminacji z codziennego jadłospisu produktów spożywczych, które zawierają najwięcej szkodliwego pierwiastka. Osoba z alergią na nikiel powinna unikać:
- owsa i produktów pełnoziarnistych
- roślin strączkowych (fasola czerwona, fasola szparagowa, soja, soczewica, ciecierzyca, groch)
- kukurydzy
- pomidorów
- koncentratów pomidorowych i ketchupu
- sera topionego
- margaryny
- ryb: śledzia, makreli, tuńczyka, konserw rybnych
- owoców morza
- kwaśnych zup gotowanych w metalowych naczyniach
- niektórych owoców: wiśni, gruszek, malin, owoców z puszki (np. ananas, brzoskwinia), owoców suszonych
- czekolady i kakao
- marcepanu
- migdałów
- fig
- orzechów: laskowych, nerkowca, pistacji, ziemnych
- nasion słonecznika
- mocnej kawy
- mocnej herbaty
- herbaty zielonej!!!
- piwa
- wina (zwłaszcza czerwonego)
- suplementów diety
Względnie bezpieczne dla osób z alergią na nikiel są natomiast takie produkty spożywcze, jak:
- mięso (czerwone i drób)
- mleko
- jaja
- ziemniaki
- pieczarki
- ogórki zielone i kiszone
- papryka
- sałata zielona (w ograniczonych ilościach)
- kapusta pekińska (w ograniczonych ilościach)
- cebula
- jabłka i cytrusy
Warto pamiętać, że alergia na nikiel przebiega w sposób bardzo indywidualny. Każdy chory ma nieco inną wrażliwość na określone grupy produktów. Sam na sobie musi więc poeksperymentować, by sprawdzić, jak reaguje jak konkretne artykuły spożywcze.
Warto przeczytać: Kaloryczność diety – kaloria kalorii nierówna
Na co uważać w kuchni przy alergii na nikiel?
Bogatym źródłem niklu jest woda wodociągowa. Stężenie szkodliwego pierwiastka rośnie w niej w ciągu nocy, gdy stoi w rurach. Dlatego też osoba z alergią na nikiel nie powinna pić ani gotować na porannej porcji wody. Najlepiej, aby naczynia, w których gotowane są posiłki również nie zawierały niklu. W tym przypadku warto wrócić do tradycyjnych, emaliowanych garnków.
Alergia na nikiel – wykrywa ją proste badanie
Podstawowym narzędziem diagnostycznym w alergii na nikiel, poza wywiadem medycznym, są tzw. testy płatkowe. Naskórkowy test płatkowy to badanie, które wykrywa uczulenie na alergeny kontaktowe. Jest ono bardzo proste. Na skórę pleców pacjenta przykleja się plaster z zestawem najczęstszych alergenów kontaktowych. Poza niklem może to być np. kobalt lub chrom. Po upływie 48 godzin plastry są ściągane, a dermatolog ocenia ewentualną reakcję alergiczną. U osoby uczulonej w miejscu kontaktu z alergenem mogą pojawić się pęcherzyki, grudki bądź rumień o różnej wielkości. Ich obecność potwierdza uczulenie na dany alergen.
Alergia na nikiel – dlaczego warto skorzystać z pomocy dietetyka?
Dieta niskoniklowa nie jest dietą łatwą. Wymaga wyeliminowania bardzo wielu produktów spożywczych, niestety także tych uważanych za zdrowe. Każda dieta eliminacyjna wiąże się z ryzykiem wystąpienia niedoborów pokarmowych. Dlatego najlepiej nie wprowadzać jej samemu, a pod okiem dietetyka, który ma w tym doświadczenie. Tylko dietetyk będzie potrafił skomponować tak plan żywieniowy, aby z jednej strony dostarczał wszystkich niezbędnych składników odżywczych, a jednocześnie nie wzmagał reakcji alergicznej.
Podsumowując, alergia na nikiel jest jedną z najczęstszych alergii występujących u człowieka. Może przybrać postać alergii kontaktowej lub uogólnionej. Wówczas do reakcji alergicznej dochodzi również po spożyciu żywności zawierającej ten pierwiastek. Podstawowym objawem alergii na nikiel są zmiany skórne o różnym charakterze. Może wystąpić również nieżyt nosa, zapalenie spojówek czy astma oskrzelowa. Pokarmową alergię na nikiel leczy się za pomocą diety eliminacyjnej, najlepiej przygotowanej przez dietetyka.
Źródła:
- E. Czarnobilska, K. Obtułowicz, K. Wsołek i in.: Mechanizmy alergii na nikiel, „Przegląd Lekarski”, T 64, nr 7-8, s. 502-505.
- M. Wojciechowska, J. Kołodziejczyk, J. Gocki, Z. Bartuzi: Nadwrażliwość na nikiel, „Alergia Astma Immunologia” 2008, T 13, nr 3, s. 136-140.
Autor: Redakcja holsäMED.
Data ostatniej aktualizacji: 28.08.2023
Artykuły zamieszane na blogu mają charakter wyłącznie informacyjny i nie mogą zastąpić konsultacji lekarskiej.
