Zadzwoń 32 506 50 85 
Tarczyca – gruczoł, który rządzi! Działanie, najczęstsze choroby
Tarczyca jest jednym z najważniejszych gruczołów w ciele człowieka. Hormony, które wydziela są niezbędne dla zachowania zdrowia i dobrej kondycji. To dzięki nim nasz układ pokarmowy, rozrodczy, krwionośny i nerwowy działają tak, jak należy. I choć chorująca tarczyca nie boli, to niedobór wydzielanych przez nią hormonów może być przyczyną wielu nieprzyjemnych dolegliwości. Jak działa tarczyca i na co może chorować? Jeśli interesuje Cię ten temat, koniecznie przeczytaj nasz artykuł.
Za co odpowiada tarczyca?
Tarczyca jest pojedynczym gruczołem położonym między krtanią a tchawicą, kształtem przypominającym motyla. Składa się z dwóch pęcherzykowatych płatów (prawego i lewego) połączonych cieśnią i waży ok. 30 gramów. A za co odpowiada tarczyca? Można powiedzieć, że jest to gruczoł do zadań specjalnych! Wydziela trzy hormony – kalcytoninę, tyroksynę (fT4) oraz trójjodotyroninę (fT3). Ten pierwszy odpowiada głównie za gospodarkę wapniowo-fosforanową w organizmie. Hormony fT3 i fT4 odpowiadają natomiast za procesy metaboliczne, w tym za metabolizm tłuszczów, białek i węglowodanów. Odgrywają także bardzo istotną rolę w pobudzaniu mięśnia sercowego, funkcjonowaniu mózgu i całego układu nerwowego. Do wytworzenia tych hormonów tarczycę pobudza pochodzący z przysadki mózgowej hormon tyreotropowy, czyli TSH. Wszystko odbywa się na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Wraz ze wzrostem poziomu hormonów fT3 i fT4, spada stężenie TSH. Z kolei, gdy ich poziom jest niski, TSH automatycznie wzrasta.
Choroby tarczycy – zwykle diagnozowane są przypadkiem
Jak już wspominaliśmy, chora tarczyca nie boli. W związku z czym wszelkie zaburzenia jej pracy diagnozowane są zwykle przypadkiem, przy okazji diagnozowania przyczyn różnych dolegliwości – zmęczenia, ciągłego uczucia zimna lub gorąca albo nagłego wzrostu/ spadku wagi. Pacjent otrzymuje skierowanie na badania hormonalne i nagle okazuje się, że ma za niski poziom hormonów tarczycy albo odwrotnie – organizm produkuje ich za dużo.
Gdy hormonów tarczycowych jest za mało: niedoczynność tarczycy
Niedoczynność tarczycy jest stanem polegającym na niedostatecznej produkcji hormonów tarczycowych, a co za tym idzie spowolnieniu procesów metabolicznych. Z niedoczynnością tarczycy boryka się ok. 2% naszego społeczeństwa, a wśród chorych dominują kobiety. Wyróżniamy jej postać pierwotną i wtórną. Niedoczynność pierwotna jest efektem uszkodzenia samej tarczycy. Przysadka mózgowa cały czas spełnia swoje zadania, próbując stymulować tarczycę do wytwarzania trójjodotyroniny oraz tyroksyny. Robi to, wydzielając duże ilości tyreotropiny. Dlatego też osoby cierpiące na niedoczynność tarczycy mają niskie poziomy fT3 i fT4, za to wysokie TSH. W niedoczynności wtórnej mamy do czynienia z sytuacją odwrotną – swoją funkcję traci przysadka. W efekcie tarczyca nie jest pobudzana do produkcji hormonów. Za wtórną niedoczynność tarczycy mogą odpowiadać guzy przysadki albo urazy głowy. Niedoczynność tarczycy może też rozwinąć się na skutek przebytej infekcji wirusowej, niedoboru jodu albo choroby Hashimoto.
Czytaj też: Ciągle jest Ci zimno lub gorąco? Sprawdź swoje hormony!
Choroba Hashimoto – najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy
Choroba Hashimoto, czyli autoimmunologiczne zapalenie tarczycy jest chorobą, w której układ odpornościowy wytwarza nieprawidłowe przeciwciała. Atakują one tarczycę, prowadząc do przewlekłego stanu zapalnego w jej obrębie oraz zaniku komórek tarczycowych. W końcu tarczyca przestaje produkować hormony, a w wokół komórek tworzą się liczne nacieki zapalne. To z kolei inicjuje odpowiedź cytotoksyczną, w której uczestniczą przeciwciała przeciwtarczycowe produkowane przez limfocyty B , CD4 i CD8. Jest to powolny proces, który nie daje objawów, aż do momentu, gdy nie rozwinie się niedoczynność. Chory może wówczas zauważać u siebie pewne objawy, np. zmęczenie i senność, apatię , osłabienie koncentracji i pamięci czy stany depresyjne. Pomimo starań może mieć też problem ze zrzuceniem zbędnych kilogramów oraz zmiany skórne (przesuszenie albo łojotok). Brak leczenia niedoczynności tarczycy może zaburzyć pracę wielu narządów, dlatego powinno się ją zdiagnozować jak najszybciej, by wprowadzić odpowiednią terapię. Polega ona na podawaniu choremu syntetycznej l-tyroksyny, co pozwala uzupełnić brakujące hormony.
Gdy hormonów tarczycowych jest za dużo: nadczynność tarczycy
Nadczynność tarczycy to stan polegający na nadmiernej produkcji hormonów tarczycowych. Przyczyną może być guzowy rozrost tarczycy (wole guzkowe toksyczne), stan zapalny tarczycy lub choroby przysadki mózgowej. Do wzrostu hormonów fT3 i fT4 może również dojść w trakcie ciąży pod wpływem działania hormonów wydzielanych przez łożysko. Wspomniana już choroba Hashimoto także może wiązać się z tymczasową nadczynnością tarczycy, zwłaszcza w początkowej fazie rozwoju. Nadczynność tarczycy powoduje przyspieszenie metabolizmu, a objawy, które jej towarzyszą mogą być bardzo różne.
Choroba Gravesa–Basedowa – najczęstsza przyczyna nadczynności tarczycy
Choroba Gravesa–Basedowa tak samo jak Hashimoto ma podłoże autoimmunologiczne. Nadaktywny układ odpornościowy atakuje komórki pęcherzykowe tarczycy, a te zaczynają produkować nadmierne ilości hormonów fT3 i fT4. Do dziś nie udało się ustalić, co tak naprawdę odpowiada za rozwój choroby Gravesa–Basedowa. Podobnie jak w przypadku każdej choroby autoimmunologicznej jest to problem złożony. Istnieje bowiem wiele czynników potencjalnie odpowiedzialnych za jej rozwój: czynniki genetyczne i środowiskowe, takie jak np. stres, ciąża, infekcje wirusowe czy bakteryjne. Objawy choroby Gravesa-Basedowa są typowe dla nadczynności tarczycy. Chory jest bardziej pobudzony, ma przyspieszoną akcję serca, nadmiernie się poci i chudnie pomimo dużego apetytu. W leczeniu nadczynności tarczycy stosuje się leki blokujące nadmierną produkcję hormonów tarczycy, tzw. tyreostatyki lub jod radioaktywny. W uzasadnionych przypadkach lekarz może też podjąć decyzję o chirurgicznym usunięciu tarczycy.
Czy mam chorą tarczycę? Jak to sprawdzić?
Aby ocenić pracę tarczycy, potrzebny jest cały zestaw badań laboratoryjnych oraz badanie USG tarczycy, które uwidoczni ewentualne zmiany w jej wyglądzie. Do podstawowych badań laboratoryjnych wykorzystywanych w diagnostyce chorób tarczycy zaliczamy:
- Badanie TSH – zbyt wysoki poziom hormonu tyreotropowego może świadczyć o niedoczynności tarczycy, a zbyt niski o nadczynności.
- Badanie fT3 – czyli wolnej trakcji trójjodotyroniny.
- Badanie fT4 – czyli wolnej frakcji tyroksyny.
- Badanie Anty-TPO – czyli badanie autoprzeciwciał skierowanych przeciwko antygenom peroksydazy tarczycowej. Przeciwciała te występują u ok. 95% pacjentów z chorobą Hashimoto oraz ok. 85% pacjentów z chorobą Gravesa Basedowa.
- Badanie Anty-Tg – czyli badanie przeciwciał przeciwtarczycowych skierowanych przeciwko tyreoglobulinie – jednego z trzech antygenów odgrywających kluczową rolę w rozwoju autoimmunologicznych chorób tarczycy.
Ciekawy artykuł: Niedoczynność tarczycy – dieta może pomóc!
Podsumowując, tarczyca to niewielki narząd, bez którego nie moglibyśmy sprawnie funkcjonować. Niestety czasem i ona choruje. Najczęściej mamy do czynienia z dwoma stanami: z niedoczynnością lub z nadczynnością tarczycy. Objawiają się one na wiele różnych sposobów. Oba wymagają diagnostyki oraz terapii, ponieważ nieleczona tarczyca może prowadzić do poważnych powikłań.
