Zadzwoń 32 506 50 85 
Twoje dziecko ma 3 lata i jeszcze nie mówi? Oto możliwe przyczyny!
Twoje dziecko za chwilę skończy 3 lata i nadal wypowiada tylko pojedyncze słowa? Martwisz się, widząc jak niektóre maluchy w jego wieku mówią już pełnymi zdaniami i deklamują całe wierszyki. Co może być przyczyną zaburzonego rozwoju mowy u dziecka?
Każde dziecko rozwija się we własnym tempie
Pod względem tempa nabywania kolejnych umiejętności każde dziecko jest inne. Nie ważne, czy chodzi o naukę siadania, chodzenia, samodzielnego jedzenia czy też słownego komunikowania się z otoczeniem. Wpływ na to mają zarówno czynniki biologiczne, jak i środowisko, w którym przebywa dziecko. Niemniej jednak jego rozwój powinien przebiegać w sposób harmonijny, a moment nabycia danej umiejętności powinien mieścić się w ogólnie przyjętych normach czasowych. Dotyczy to oczywiście również rozwoju mowy, który możemy podzielić na kilka etapów.
1. Okres melodii (etap głużenia i gaworzenia)
Dziecko zaczyna głużyć między 3. a 6. miesiącem życia. Wydaje przypadkowe, najczęściej gardłowe i tylnojęzykowe dźwięki, np. aaa, auu, aggg, agrr. Głużenie to odruch bezwarunkowy, dziecko nie jest świadome, że wydobywa z siebie jakiś odgłos. Nie wymaga też sprawnego narządu słuchu, dlatego głużą także dzieci niesłyszące.
Po tym okresie, czyli w okolicach 6. miesiąca życia, następuje etap gaworzenia. Maluch powtarza dźwięki pochodzące z otoczenia: ma-ma; ta-ta; ba-ba. Nie rozumie jeszcze wypowiadanych sylab, niemniej dostarczają mu one nieznanych dotąd wrażeń słuchowych. Na przełomie 10-12 miesiąca życia dziecko reaguje już na swoje imię i rozumie proste polecenia – typu „daj”.
2. Okres wyrazu
Wraz z ukończeniem 1. roku życia dziecko zaczyna wypowiadać już proste, dwu- trzysylabowe wyrazy, choć w rzeczywistości rozumie ich znacznie więcej. Jego słownik wzbogaca się również o wyrazy dźwiękonaśladowcze, takie jak miau, hau-hau, bee, mee, czy ko-ko. Na tym etapie rozwoju w zasadzie każdego dnia zasób słów dziecka powiększa o jakieś nowe słowo – wypowiadane oczywiście po swojemu i nie do końca poprawnie.
3. Okres zdania
2-3-latek zaczyna budować już pierwsze, proste, dwu-trzywyrazowe zdania. Nie będą one poprawne gramatycznie – dziecko może źle odmieniać albo ucinać końcówki wyrazów. Na tym etapie nie jest to nic niepokojącego. Dziecko nie potrafi też jeszcze prawidłowo wymówić wszystkich głosek. Te, które sprawiają mu trudność, zastępuje innymi. Często mamy wtedy do czynienia z tzw. palatalizacją, czyli zmiękczaniem głosek. Dziecko zamiast powiedzieć: „sama”, powie: „siama”, zamiat „kotek” – „totek”.
4. Okres swoistej mowy dziecięcej
3-latek potrafi już swobodnie porozumiewać się z otoczeniem, choć w jego komunikatach wciąż nie brakuje błędów. Wymawia już też większość głosek, a w jego codziennej mowie pojawiają się różne zabawne neologizmy. W kolejnych latach dziecko nieustannie doskonali umiejętności językowe. Zdania są coraz bardziej złożone i coraz mniej w nich błędów. Okres swoistej mowy dziecięcej kończy się w okolicach 6-7 roku życia, czyli wraz z rozpoczęciem nauki w szkole.
Oto jak w dużym skrócie wygląda rozwój mowy u dziecka. Nie zawsze przebiega on jednak zgodnie z przyjętym harmonogramem. Bywa, że maluch nie wypowiada jeszcze pojedynczych wyrazów, mimo że teoretycznie powinien być na etapie tworzenia całych zdań. Tak dużych opóźnień w rozwoju mowy u dziecka nie wolno bagatelizować. A co może być ich przyczyną?
Wszystko zaczyna się w domu…
Dziecko uczy się świata poprzez obserwację i naśladowanie dorosłych. Automatycznie powiela więc błędy językowe rodziców, przejmuje ich słownictwo, a nawet akcent czy intonację. W obecności dziecka rodzice powinni więc mówić wyraźnie, nie za szybko i konstruować poprawne gramatycznie zdania. Niestety wielu rodziców nie zwraca na to uwagi. Co więcej, opiekunowie często nie widzą potrzeby rozwijania kompetencji językowych u swojej pociechy. Ich wkład ogranicza się jedynie do korygowania błędów. Tymczasem ogromną rolę w rozwoju mowy u małego człowieka odgrywają nie tylko wspólne rozmowy, ale też czytanie książek, opowiadanie bajek czy oglądanie odpowiednich programów w telewizji. W wielu domach brakuje tego typu aktywności. Rodzice często też sami nieświadomie zniechęcają dziecko do mówienia… Nieustannie przyciszają je albo nie okazują cierpliwości, gdy chce coś powiedzieć.
Oczywiście zaburzenie rozwoju mowy nie zawsze będzie efektem braku prawidłowych wzorców czy zaniedbania ze strony rodziców. Często ma ono podłoże biologiczne i wynika z choroby.
Niedosłuch, nieprawidłowa budowa krtani, a może autyzm?
Jedną z głównych przyczyn braku mowy u dzieci jest niedosłuch. Na szczęście w obecnych czasach diagnozuje się go stosunkowo szybko – dzięki przesiewowemu badaniu słuchu, które dziecko przechodzi zaraz po porodzie. Kolejną przyczyną zaburzeń rozwoju mowy może być dysfunkcja narządów artykulacyjnych. Aby dziecko mogło mówić, potrzebuje bowiem prawidłowo działającej krtani, nagłości, języka, warg czy podniebienia. Jeżeli któraś z tych struktur jest uszkodzona, mówienie może być bardzo utrudnione lub nawet niemożliwe.
Dziecko może mieć również psychiczną blokadę przed mówieniem. Obserwuje się ją m.in. u dzieci z mutyzmem, czyli zaburzeniem mowy najczęściej mającym swoje źródło właśnie w psychice. Dzieci z mutyzmem albo w ogóle nie mówią (mutyzm całkowity), albo zachowują milczenie w określonych sytuacjach (mutyzm sytuacyjny). Zdarza się też, że dziecko wybiera sobie jedną osobę, z którą normalnie rozmawia, podczas gdy do innych osób zupełnie się nie odzywa. Jest to tzw. mutyzm wybiórczy. Mówiąc o przyczynach zaburzeń rozwoju mowy u dzieci nie, możemy oczywiście zapomnieć o autyzmie. Autyzm zalicza się do całościowych zaburzeń rozwoju spowodowanych nieprawidłowym funkcjonowaniem mózgu. Dzieci cierpiące na autyzm mają kłopot z okazywaniem emocji i nawiązywaniem kontaktu z otoczeniem (nawet tym najbliższym). W autyzmie na pierwszy plan wysuwa się właśnie opóźniony rozwój mowy. Część dzieci w ogóle nie mówi, część wypowiada tylko pojedyncze zwroty.
Kiedy z dzieckiem do logopedy?
Jak już wspomnieliśmy, każde dziecko rozwija się w swoim własnym tempie, w związku z tym drobne odstępstwa od normy nie są jeszcze powodem do paniki. Jeśli jednak jest coś, co nasz szczególnie niepokoi, nie ma sensu się zamartwiać i najlepiej od razu udać się z malcem do specjalisty. W przypadku zaburzeń rozwoju mowy tym specjalistą będzie oczywiście logopeda. Pamiętaj, że im wcześniej dziecko zacznie pracować z logopedą, tym większe szanse, że nie będzie miało później problemów z mową. No dobrze, co zatem powinno skłonić nas do wizyty u logopedy?
- Jeśli niemowlę nie odwraca głowy w stronę źródła dźwięku – może to oznaczać, że ma problemy ze słuchem.
- Jeśli niemowlę pomimo ukończonego 6. miesiąca życia nie głuży albo głużyło, ale nie gaworzy.
- Jeśli do 1. roku życia dziecko nie wykonuje prostych gestów, takich jak: „pa-pa” czy „brawo”.
- Jeśli do 12 maksymalnie 15 miesiąca życia dziecko nie zaczęło wypowiadać pierwszych prostych słów, takich jak: „mama”, „tata”, „baba” czy „lala”.
- Jeśli do 12 maksymalnie 14 miesiąca życia nie dziecko wskazuje palcem na przedmioty czy elementy w książeczce.
- Jeśli na przełomie 1-2 roku życia dziecko nie reaguje na imię i nie wykonuje prostych poleceń.
- Jeśli dziecko często ma otwartą buzię i nie oddycha przez nos (pomimo braku infekcji).
- Jeśli dziecko nadmiernie się ślini.
- Jeśli dziecko w wieku 2 lat nie wypowiada jeszcze pierwszych prostych zdań, typu: „mama daj”, „mama pić”.
- Jeśli 2-3 latek nie wykazuje chęci komunikowania się, nie wzbogaca słownictwa,
nie odpowiada na pytania, nie nazywa przedmiotów. - Jeśli 3-latek mówi niewyraźnie, nie tworzy rozbudowanych zdań – składających się z trzech- czterech wyrazów.
- Jeśli dziecko sepleni i źle wymawia poszczególne głoski – zamiast „b” mówi „p”, zamiast „d” mówi „t” itd.
