Zadzwoń 32 506 50 85 
Przysadka mózgowa – czym jest i na co choruje?
Mimo iż przysadka mózgowa jest wielkości ziarenka groszku, spełnia w naszym organizmie wiele kluczowych funkcji. Jako centralny gruczoł wydzielania wewnętrznego steruje całym układem hormonalnym człowieka. Jednak i przysadce mózgowej zdarza się zaniemóc. Jak dokładnie zbudowany jest ten gruczoł? Jakie hormony wydziela i na co choruje? Jeśli chcesz razem z nami odkryć sekrety tej części ludzkiego mózgu, zapraszamy Cię do lektury.
Spis treści:
Czym jest i jak zbudowana jest przysadka mózgowa?
Przysadka mózgowa – najważniejsza spośród wszystkich gruczołów!
Jakie hormony wydziela przysadka mózgowa?
Choroby przysadki mózgowej
Jak wygląda leczenie chorób przysadki mózgowej?
Podsumowanie
Czym jest i jak zbudowana jest przysadka mózgowa?
Przysadka mózgowa to niewielkich rozmiarów gruczoł leżący u podstaw mózgu o masie nieco przekraczającej 0,5 g. Składa się z trzech płatów: przedniego nazywanego przysadką gruczołową, środkowego oraz tylnego nazywanego przysadką nerwową. Ponadto otacza ją kostna struktura, zwana siodłem. Przysadka mózgowa łączy się i ściśle współpracuje z podwzgórzem, czyli częścią mózgu odpowiedzialną za takie funkcje organizmu, jak metabolizm, rytm dobowy, uczucie głodu i pragnienia, sen czy termoregulacja.
Przysadka mózgowa – najważniejsza spośród wszystkich gruczołów!
Przysadka mózgowa, będąc tzw. gruczołem dokrewnym, wytwarza hormony, a następnie uwalnia je do krwi. Choć jest maleńka, dominuje nad pozostałymi gruczołami wewnątrzwydzielniczymi. To swoistego rodzaju centrum dowodzenia gospodarką hormonalną w organizmie człowieka, które wskazuje niejako innym gruczołom (tarczycy, nadnerczom, jajnikom i jądrom), jak mają działać.
Jakie hormony wydziela przysadka mózgowa?
Ich lista jest całkiem długa. Połączone z przysadką mózgową podwzgórze uwalnia do krwi dwa hormony: antydiuretyczny, inaczej wazopresynę, która odpowiada za zagęszczenie moczu, a także oksytocynę, czyli hormon odpowiedzialny za akcję porodową, laktację oraz funkcje seksualne. Oksytocyna wywołuje w nas również potrzebę bliskości z drugim człowiekiem oraz przywiązanie. Z tego powodu oksytocyna nazywana jest też czasem „hormonem miłości”.
Liczba hormonów produkowanych przez przedni płat przysadki – przysadkę gruczołową – jest znacznie większa, a proces ich wydzielania odbywa się pod ścisłym nadzorem podwzgórza. Do hormonów produkowanych przez przedni płat przysadki zaliczają się m.in. hormon wzrostu, prolaktyna oraz hormony tropowe (hormon tyreotropowy, folikulotropowy, adenokortykotropowy, luteinizujący).
- Hormon wzrostu, jak sugeruje jego nazwa, odpowiada za nasz wzrost. Substancja ta uaktywnia rezerwy energetyczne organizmu, odpowiadając m.in. za rozkład tłuszczów zapasowych i glikogenu. Ponadto odpowiada on także za wzrost wchłaniania wapnia i fosforanów, czyli składników potrzebnych do budowy kości oraz wzrost syntezy białek. To właśnie za sprawą hormonu wzrostu w okresie dojrzewania nasze kości tak intensywnie wydłużają się, a my szybko wyrastamy z ubrań. Niedobór hormonu wzrostu, wynikający z niedoczynności przysadki powoduje karłowatość, nadmiar spowodowany nadczynnością – gigantyzm.
- Prolaktyna to hormon, którego najwyższe stężenie obserwujemy po porodzie. Odpowiada on za produkcję mleka w gruczołach mlekowych oraz za tzw. niepłodność laktacyjną.
- Hormon adenokortykotropowy bierze udział w uwalnianiu kortyzolu przez korę nadnerczy. Kortyzol jest hormonem stresu, który wytwarza się w sytuacjach zagrożenia.
- Hormon tyreotropowy (TSH) pobudza czynność tarczycy do produkcji dwóch innych hormonów: tyroksyny (FT4) oraz trójjodotyroniny (FT3).
- Hormon folikulotropowy odpowiada za rozwój i dojrzewanie pęcherzyków Graffa w kobiecym organizmie, wspomaga także syntezę estradiolu oraz progesteronu. Najwyższe stężenie tego hormonu obserwuje się w połowie cyklu menstruacyjnego, bezpośrednio przed owulacją oraz po menopauzie, kiedy czynność jajników zaczyna wygasać.
- Hormon luteinizujący u kobiet odpowiada za stymulację jajeczkowania oraz syntezę progesteronu. U mężczyzn pobudza w jądrach syntezę testosteronu.
W środkowym płacie przysadki produkowana jest natomiast melanotropina. Mobilizuje ona komórki barwnikowe skóry, inaczej melanocyty, do wytwarzania melaniny, czyli barwnika, który odpowiada za brązowienie skóry, gdy przebywamy na słońcu lub korzystamy z solarium.
Choroby przysadki mózgowej
Dysfunkcje przysadki mózgowej są wynikiem dwóch sytuacji, a mianowicie, niedoboru lub nadmiaru produkowanych przez nią hormonów. Powodem tych zaburzeń mogą być:
- urazy czaszki,
- powikłania pooperacyjne,
- napromieniowanie w następstwie radioterapii,
- choroby nowotworowe lub zaburzenia czynności podwzgórza.
Przebieg poszczególnych chorób przysadki mózgowej jest bardzo różny i wymagają one zróżnicowanego leczenia. Zanim to jednak nastąpi potrzebna jest także kompleksowa diagnostyka. Obejmuje ona zarówno badania laboratoryjne, sprawdzające poziomy poszczególnych hormonów przysadki, jak i badania obrazowe, takie jak MRI (rezonans magnetyczny) i TK (tomografia komputerowa). Leczeniem chorób przysadki mózgowej zajmuje się lekarz endokrynolog w poradni endokrynologicznej.
Dowiedz się więcej o pracy poradni endokrynologicznej >>
Omówimy teraz wybrane zaburzenia w obrębie przysadki mózgowej i postaramy się krótko je scharakteryzować.
- Guzy przysadki, to w większości przypadków zmiany niezłośliwe. Mogą jednak być przyczyną dolegliwości, takich jak bóle i zawroty głowy czy zaburzenia widzenia.Hiperprolaktynemia to choroba charakteryzująca się wysokim stężeniem prolaktyny w organizmie. Objawia się mlekotokiem (u mężczyzn i kobiet nie będących w okresie laktacji), obniżonym libido u mężczyzn oraz brakiem miesiączki u kobiet.
- Niedobór hormonu wzrostu w przypadku dzieci może spowodować wspomnianą karłowatość, w przypadku dorosłych prowadzić do zmęczenia, osłabienia mięśni i obniżenia masy kostnej.
- Niedoczynność przysadki mózgowej, za którą mogą stać guzy nowotworowe, przebyte urazy, zmniejszony dopływ krwi do mózgu, infekcje, sarkoidoza, jak i chirurgiczne usunięcie przysadki.
- Zespół pustego siodła to choroba, do której dochodzi na skutek ucisku przysadki przez zwiększające swoje rozmiary siodło. W efekcie przysadka zmniejsza się i dochodzi do jej niedoczynności.
- Zespół Cushinga to zespół, którego najczęstszą przyczyną jest guz przysadki. Charakteryzuje się wysokim stężeniem kortyzolu, czyli wspomnianego hormonu stresu. Do objawów zespołu Cushinga możemy zaliczyć otyłość brzuszną oraz gromadzenie się tkanki tłuszczowej w okolicach szyi i ramion, rozstępy skórne, osteoporozę, nadciśnienie tętnicze, hiperglikemię, bóle kostne czy nawracające infekcje i zaburzenia emocjonalne.
- Zespół Sheehana, zwany też poporodową martwicą przysadki. Rozwija się w następstwie niedoboru hormonów produkowanych przez przedni płat przysadki w wyniku martwicy wywołanej przez krwotok i wstrząs hipowolemiczny podczas porodu lub tuż po nim. Zespół objawia się brakiem hormonów tropowych we krwi, brakiem laktacji, hipoglikemią, zmęczeniem, osłabieniem siły mięśni, obniżeniem ciśnienia czy spadkiem libido.
To oczywiście tylko niektóre z wielu chorób, jakie mogą dotyczyć przysadki mózgowej u człowieka.
Jak wygląda leczenie chorób przysadki mózgowej?
Sposób leczenia chorób przysadki mózgowej zależy od ich przyczyny. Terapia może polegać na stosowaniu leków uzupełniających niedobory hormonalne lub przeciwnie – hamujących ich produkcję. Jeśli przyczyną problemów jest guz przysadki, można go usunąć operacyjnie – całkowicie lub jeśli to niemożliwe, częściowo. Sposób leczenia zawsze powinien być omówiony z pacjentem.
Podsumowując, przysadka mózgowa we współpracy z podwzgórzem tworzy złożony układ wydzielania wewnętrznego regulujący pracę pozostałych gruczołów dokrewnych (tarczycy, nadnerczy, jajników i jąder). Tym sposobem odpowiada za prawidłowy przebieg wielu procesów fizjologicznych w naszym organizmie. Przysadka mózgowa wytwarza wiele różnych hormonów, w tym hormon wzrostu, prolaktynę oraz hormony tropowe. Ich niedobór lub nadmiar może być spowodowany różnymi stanami chorobowymi, np. guzem przysadki, urazem, powikłaniami pooperacyjnymi lub efektem terapii onkologicznej. Sposób leczenia chorób przysadki jest różny i zależy od przyczyny problemu, z jakim boryka się pacjent. Leczenie może obejmować zarówno farmakoterapię jak i postępowanie chirurgiczne.
Źródła:
- https://www.umb.edu.pl/photo/pliki/WL_jednostki/zaklad_anatomi_prawidlowej_czlowieka/wyklady_ratownictwo/ukl%2Bendokrynny.pdf
Autor: Redakcja holsäMED.
Data ostatniej aktualizacji: 07.07.2023
Artykuły zamieszane na blogu mają charakter wyłącznie informacyjny i nie mogą zastąpić konsultacji lekarskiej.
