19 sierpnia 2022

Jaskra – cicha złodziejka wzroku! Czy da się ją poskromić?

Jaskra – choroba nerwu wzrokowego

Nerw wzrokowy jest rodzajem przewodu łączącego siatkówkę oka z położoną w tylnej części mózgu korą wzrokową. Tworzy go ok. 1,2 miliona neuronów. U osób dotkniętych jaskrą nerw wzrokowy ulega stopniowemu zniszczeniu, przez co bodźce wzrokowe przestają być dostatecznie przewodzone. Jaskra, w przeciwieństwie do zaćmy, z którą często jest mylona, to poważna choroba narządu wzroku, która nieleczona może prowadzić do nieodwracalnej ślepoty.

Jak jaskra kradnie wzrok?

Jaskra, inaczej glaucoma, to grupa chorób, których wspólną cechą jest postępujące uszkodzenie (neuropatia) nerwu wzrokowego. Chorobę znano już w starożytności, a jej nazwa – glaucoma – wywodzi się z greckiego słowa „glaukos”, co możemy przetłumaczyć jako „szaroniebieskie oczy”. Nie wiadomo do końca, dlaczego tak właśnie nazwano tę chorobę.

Jaskra stanowi niestety drugą pod względem częstotliwości występowania przyczynę ślepoty na świecie. Dlaczego? W przebiegu jaskry mamy do czynienia ze stopniowym uszkodzeniem włókien nerwowych oraz śmiercią komórek zwojowych, czego następstwem są ubytki w polu widzenia. Jaskra ma wiele rodzajów, ale o nich opowiemy nieco więcej w dalszej części artykułu.

Wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe – główny czynnik rozwoju jaskry

Gałkę oczną wypełnia ciecz wodnista, inaczej płyn śródoczny, który zapewnia właściwe uwodnienie i napięcie kluczowych elementów optycznych oka – rogówki oraz soczewki. Za sprawą cieczy wodnistej gałka oczna może zachować swój kulisty kształt oraz przezroczystość. Ciśnienie wewnątrzgałkowe to ciśnienie, jakie wspomniana ciecz wywiera na rogówkę i twardówkę. Wysokość ciśnienia wewnątrzgałkowego zależy od stanu równowagi pomiędzy produkcją a odpływem płynu śródocznego. W przebiegu jaskry odpływa ona zbyt wolno przez kąt przesączenia. Dzieje się tak albo na skutek anatomicznego zamknięcia kąta przesączenia, albo zwiększonych oporów odpływu.

W efekcie ciśnienie w gałce ocznej rośnie i uszkadza nerwy wzrokowe. Nadciśnienie wewnątrzgałkowe jest głównym czynnikiem rodzaju jaskry. Na szczęście przy pomocy różnych metod leczenia można je obniżać, hamując tym samym progresję choroby. Prawidłowe ciśnienie oczne powinno mieścić się w granicach 10-21 mm Hg. Gdy jest wyższe, mówimy o nadciśnieniu ocznym, gdy niższe – o niedociśnieniu. Oba stany mają niekorzystny wpływ na wzrok.

Różne oblicza jaskry

Jak już wspomnieliśmy na początku tego artykułu, jaskra ma wiele rodzajów. Przyjrzyjmy się teraz najważniejszym z nich:

• Jaskra pierwotna otwartego kąta przesączenia (JPOKP) – jest to najczęstszy rodzaj jaskry, który rozwija się na skutek nieprawidłowego odpływu cieczy wodnistej. Temu rodzajowi jaskry towarzyszy podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe. Choroba rozwija się bardzo powoli, a chory przez długi czas nie wie, że traci wzrok. Do okulisty przychodzi najczęściej dopiero wtedy, gdy ma mocno zawężone pole widzenia.
  Jaskra z normalnym ciśnieniem wewnąrzgałkowym – wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe nie jest warunkiem koniecznym do wystąpienia jaskry. Istnieje pewna grupa pacjentów z tzw. jaskrą normalnego ciśnienia. W jaskrze tej ciśnienie mieści się w granicach normy.
• Jaskra zamkniętego kąta przesączenia – w tym rodzaju jaskry kanał, którym ciecz wodnista wydostaje się na zewnątrz jest całkowicie zamknięty. Bardzo często dochodzi wtedy do tzw. ostrego ataku jaskry, który objawia się przede wszystkim bardzo wysokim ciśnieniem wewnątrzgałkowym (sięgającym nawet 50-100 mm Hg), bardzo silnym bólem głowy, nudnościami, wymiotami i przekrwioną spojówką.
• Jaskra wtórna – to rodzaj jaskry spowodowany czynnikami zewnętrznymi, np. urazem oka, długotrwałym stosowaniem sterydów, chorobą nowotworową lub inną chorobą w obrębie narządu wzroku.
• Jaskra wrodzona – jest to najrzadszy i jednocześnie najszybciej postępujący rodzaj jaskry. Wywołują ją czynniki genetyczne i najczęściej dotyczy niemowląt oraz małych dzieci.

Objawy jaskry

Jaskra pierwotna otwartego kąta przesączenia, czyli najczęściej występujący rodzaj jaskry, zwykle przebiega bezobjawowo aż do osiągnięcia zaawansowanego stadium. Z tego też powodu neuropatia jaskrowa nazywana jest często „cichą złodziejką wzroku”. Chory przez bardzo długi czas nie zauważa ubytków w polu widzenia, ponieważ mózg potrafi skutecznie je zrekompensować. Ubytki te nie mają też formy czarnych plam. W jaskrze poszczególne elementy obrazu oraz widziane przez pacjenta obiekty ulegają rozmyciu. W jaskrze mogą, choć NIE MUSZĄ występować także inne objawy, np:

• bóle głowy,
• bóle oczu,
• rozmazane widzenie,
• dostrzeganie tęczowych kół wokół źródeł światła,
• światłowstręt.

Jaskra – komu najbardziej zagraża?

Do rozwoju jaskry przyczynia się bardzo wiele czynników. Dominującym jest wspomniane już wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe, a zaraz po nim uwarunkowania genetyczne. Oznacza to, że jeśli mamy w rodzinie osobę chorującą na jaskrę, to istnieje aż 70% ryzyko, że my także na nią zachorujemy. Na jaskrę bardziej narażone są również:

• osoby powyżej 35. roku życia – ryzyko wystąpienia jaskry rośnie wraz z wiekiem;
• diabetycy;
• osoby z krótkowzrocznością powyżej -4 dioptrie;
• osoby z nadciśnieniem lub niedociśnieniem tętniczym;
• osoby cierpiące na migreny;
• osoby z cienką rogówką;
• osoby szybko marznące w dłonie i stopy.

Jaskra to choroba ludzi w każdym wieku!

Jednym z najczęściej powtarzanych mitów na temat jaskry, jest mit o tym, że jaskra to choroba ludzi starych. Nic bardziej mylnego! Jaskra występuje we wszystkich grupach wiekowych, również u dzieci, młodych dorosłych i osób w średnim wieku.

Tonometria i OCT – kluczowe badania w diagnostyce jaskry

Badaniem, które potrafi w szybki i bezbolesny sposób zmierzyć ciśnienie wewnątrz gałki ocznej jest tonometria. Istnieje kilka rodzajów tonometrii, jednak tzw. „złotym standardem” w diagnostyce nadciśnienia ocznego jest tzw. tonometria aplanacyjna (Goldmana). Wykonuje się ją przy użyciu lampy szczelinowej wyposażonej w tonometr. Pomiar opiera się na regule Imberta-Ficka, która mówi, że ciśnienie wewnątrz kuli jest równie sile potrzebnej do spłaszczenia powierzchni tej kuli. Ponieważ w trakcie badania powierzchnia oka zostaje dotknięta, jest ono najpierw znieczulane przy użyciu kropli znieczulających.

Kolejnym ważnym badaniem w diagnostyce jaskry jest OCT, czyli optyczna koherentna tomografia dna oka. Jest to badanie, które pozwala stworzyć przekroje różnych struktur oka, w tym tarczy nerwu wzrokowego oraz ocenić grubość warstw włókien nerwowych siatkówki. Do pozostałych badań wykonywanych w przypadku podejrzenia jaskry należą:

• perymetria – badanie pola widzenia
• gonioskopia – badanie kąta przesączenia
• badanie fotopowej odpowiedzi negatywnej PhNR – ocena funkcji komórek zwojowych siatkówki
• badanie VEP – ocena przepływu impulsów między gałką oczną a korą mózgową
• badanie ERG (elektrofizjologiczne) – badanie elektrycznej aktywności siatkówki

Leczenie jaskry – jak uratować wzrok?

Nie opracowano dotąd leku, który wyleczyłby jaskrę i pozwolił dotkniętym nią osobom odzyskać utracony wzrok (uszkodzonych nerwów wzrokowych nie da zregenerować). Szybka diagnoza i dobrze dobrane leczenie mogą jednak opóźnić postęp choroby, dzięki czemu chory ma szansę zachować wzrok na wiele lat. W leczeniu jaskry stosuje się przede wszystkim leki obniżające ciśnienie oczne. Najczęściej mają one postać kropli, które pacjent aplikuje do oczu kilka razy w ciągu dnia. Najczęściej nie rozstaje się z nimi już do końca życia. I choć dzięki kroplom w wielu przypadkach udaje się ustabilizować ciśnienie wewnątrzgałkowe, to ich stosowanie wywołuje liczne skutki uboczne w postaci: suchości oczu, zaczerwienienia oraz stanu zapalnego na powierzchni oka. Poza leczeniem zachowawczym, w niektórych przypadkach stosuje się również leczenie operacyjne:

• Trabekulektomię – jest to zabieg polegający na utworzeniu sztucznej przetoki, którą ma odpływać ciecz wodnista. Cechuje go wysoka skuteczność, ale i ryzyko powikłań, np. w postaci zaćmy.
• Irydektomia – jest to zabieg polegający na wycięciu fragmentu tęczówki w celu udrożnienia kąta przesączenia. Metoda ta jest stosowana w leczeniu jaskry o zamkniętym kącie przesączania i można ją przeprowadzić tradycyjnie lub za pomocą lasera.
• Kanaloplastyka – jest to najnowsza małoinwazyjna metoda leczenia jaskry. Zabieg polega na udrożnieniu i usztywnieniu drogi przepływu cieczy wodnistej specjalnymi nićmi.
• Cyklokrioterapia jest to zabieg polegający na leczeniu jaskry poprzez zamrożenie ciała rzęskowego umiejscowionego w tylnej części oka. Metodę tę stosuje się w różnych rodzajach jaskry, w tym w jaskrze z otwartym kątem przesączenia.

Podsumowując, jaskra to grupa chorób, których wspólną cechą jest postępująca neuropatia nerwu wzrokowego. Nieleczona może prowadzić do całkowitej, nieodwracalnej ślepoty. Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie choroby oraz wdrożenie właściwego leczenia. Obecnie mamy do dyspozycji szereg badań ułatwiających zdiagnozowanie neuropatii jaskrowej. Są to m.in. tonometria, perymetria, OCT oraz badanie elektrofizjologiczne. Ponieważ głównym czynnikiem rozwoju jaskry jest nadciśnienie oczne, leczenie polega przede wszystkim na jego obniżeniu. W niektórych przypadkach stosuje się również leczenie operacyjne.

W ostatnim czasie zauważyłeś/aś u siebie pogorszenie widzenia? Już teraz umów się do poradni okulistycznej holsäMED  i sprawdź, co może być tego przyczyną.

Zadzwoń: 32 506 50 85
Napisz: info@holsaMED.pl